Zelfhulpgroepen

Nog altijd beweren criticasters dat de zelfhulpgroepen, die door veel mensen met verslavingsproblematiek bezocht worden, niet ‘evidence based’ zijn. De bijeenkomsten van de Anonieme Alcoholisten (AA), maar ook van mensen met andersoortige verslavingen, zouden daarom minder kansrijk zijn dan bijvoorbeeld de cognitieve gedragstherapie. Mij interesseert dat gebrek aan wetenschappelijk bewijs van zelfhulpgroepen helemaal niets, omdat ik de afgelopen jaren talloze mensen heb ontmoet die hun herstel voor een belangrijk deel dankten aan het bezoek van dergelijke ‘meetings’. Ik geloof er in, en ik zie geen enkele reden waarom ik me daarvoor zou schamen.

Het wetenschappelijke probleem is dat zelfhulpgroepen vooral worden bezocht door mensen die er vertrouwen in hebben. Mensen ertoe verplichten of ze er na loting heen sturen (wat wetenschappers doen) werkt niet. Het valt en staat met motivatie. Mensen die ervoor kiezen hebben er heel vaak baat bij, onderzoekers noemen dat een geselecteerde populatie. Dat een groepsgemiddelde, zoals men in de wetenschap steeds gebruikt, weinig zegt over een specifiek individu begrijpt ondertussen iedereen…

Professionals in de zorg zouden er goed aan doen om veel energie te besteden aan het motiveren van hun klanten om zelfhulpgroepen te bezoeken. Ik zeg zelf altijd: ‘Ga er niet zitten vanuit de overtuiging dat andere bezoekers er veel slechter aan toe zijn dan jij. Dat denkt iedereen die twijfelt aan het nut van zo’n bijeenkomst. Ga er heen om te leren van de andere aanwezigen. In de verhalen van anderen kun je jezelf herkennen, als je er voor open staat tenminste.’

Op die manier voeg je iets toe aan de behandeling door een psycholoog, die bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie toepast. Of aan de interventie van een arts die een recept uitschrijft voor een kalmerend middel of een antidepressivum. Zelfs groepsbijeenkomsten onder leiding van een professional zijn echt iets anders dan een groep met enkel lotgenoten.

Er zijn tal van mogelijke verklaringen voor het succes dat bezoek aan zelfhulpgroepen veel mensen brengt. Zo is het mogelijk een gevolg van het doorbreken van het sociale isolement waar veel verslaafden en mensen met andersoortige psychische problemen onder lijden. En schaamte, een veel voorkomend pijnpunt, neemt vaak af door het delen met anderen. Je zou het bijna exposure-therapie kunnen noemen: blootstelling aan hetgeen gevreesd wordt, waardoor het minder eng wordt.

Het is geen toeval dat juist in de verslavingszorg veel ervaring is opgedaan met het inzetten van ervaringsdeskundigen. De traditie die begon bij de AA is bijna een eeuw oud, en er worden wereldwijd meetings georganiseerd.

Het wachten is wat mij betreft op zelfhulpgroepen bij andere psychische klachten, zoals depressie, angst of trauma. Het kan een enorme toevoeging betekenen, en ook nog eens zonder extra zorgkosten voor verzekeraars…