Zaïre Krieger is een gouden greep voor de vertaling van The Hill We Climb

Uitgeverij Meulenhoff is eruit. Spoken word artiest Zaïre Krieger zal het gedicht The Hill We Climb van Amanda Gorman in het Nederlands vertalen. Ze krijgt daarbij steun van audiomaker Tirsa With.

Aanvankelijk was de keus van de uitgeverij gevallen op Marieke Lucas Rijneveld, winnaar van de internationaal zeer gerespecteerde Booker Prize. Onmiddellijk stak een storm van verontwaardiging op. De achtergrond van Rijneveld zou het werkelijk begrijpen van Gormans gedicht in de weg staan. De levenservaring was gewoon te anders. Waarnemers van buiten kregen vooral de indruk dat huidskleur het probleem was, vergeleken waarmee Rijnevelts non-binaire identiteit om zo te zeggen verbleekte. Na een paar dagen trok de gelauwerde auteur zich terug.

Achteraf blijkt de keuze voor Zaïre Krieger het schot in de roos waar artistiek Nederland op wachtte. Ik weet het, ik dacht er aanvankelijk anders over maar nu heeft voortschrijdend inzicht mij naar de keel gegrepen.

Marieke Lucas Rijneveld groeide op te Nieuwendijk in een orthodox protestants boerengezin. Het  Nederlands kent nog geen geschikt persoonlijk voornaamwoord waarmee Rijnevelt zich comfortabel voelt. Een zware worsteling was onvermijdelijk om tot herkenning van eigen wezen en literaire stem te komen.

Hoe anders zijn de achtergronden van Gorman en Krieger. Amanda Gorman groeide op in het eenoudergezin van een lerares Engelse taal en cultuur, die haar toegang tot de televisie beperkte. Zij zorgde  ervoor dat haar hypersensitiviteit voor geluid en haar spraakgebrek meteen op een juiste manier gediagnosticeerd en behandeld werden. Amanda groeide op in een lezend huishouden. Toen ze begon te schrijven en te dichten, werd dat krachtig gestimuleerd. Dankzij haar moeder kreeg zij een plaatsje op een particuliere middelbare school. Daar kwalificeerde zij zich voor de studie sociologie aan de Universiteit van Harvard.

Zaïre Krieger had een enigszins vergelijkbare jeugd. Haar vader was mediamaker en regisseur, vertelt ze zelf. Op haar negende al nam hij haar mee op de set. Over haar tienerjaren zegt zij: “Ik was op het gymnasium zo keihard bezig met het niet zijn van wat anderen van mij verwachtten. Ik moest wel drie keer nadenken over hoeveel gouden sieraden ik zou dragen, óf ik wel gouden sieraden moest dragen. Maar ook hoe ik mijn haar zou dragen. Ik voelde de druk vanuit mijn zwarte familie en vrienden om mijn haar natuurlijk te dragen, maar hoe zou ik dan overkomen op school?”

Na haar middelbare school studeerde Krieger internationaal recht aan de Haagse Hogeschool. Volgens haar LinkedIn-profiel spreekt zij Mandarijn en Koreaans.

Heel wat anders dan de achtergrond van Marieke Lucas Rijneveld maar zéér  vergelijkbaar met die van Amanda Gorman. Het zijn allebei dochters uit de artistieke, belezen middenklasse die van hun ouders alle kansen hebben gekregen hun talent te ontwikkelen.

Wie kennis neemt van The Hill We Climb ontdekt meteen de geestelijke achtergrond van de schrijfster. Haar metaforen zijn oude bekenden uit de Amerikaanse cultuur. De heuvel die wij beklimmen (en waarop het Nieuwe Jeruzalem ligt), de komende dageraad, het magere zwarte meisje, afstammelinge van slaven en kind van een ongehuwde moeder, dat mag hopen ooit president te zijn. Dat we niet kijken naar wat er tussen ons staat maar wat voor ons ligt. Dat we onze wapens neerleggen en de armen naar elkaar uitstrekken. Dat we niemand willen schaden maar harmonie nastreven voor iedereen. Dat we naar het Bijbelwoord toch allemaal onder onze eigen vijgenboom zitten. Dat de overwinning niet woont in het lemmet maar in de bruggen die we bouwen. Enzovoorts. Want er is altijd licht als we maar dapper genoeg zijn om het te zien, als we maar dapper genoeg zijn om het te zijn.

Het is het bekende visioen van de bijzondere bestemming die Amerika eigen is. Dat de Verenigde Staten door God is uitverkoren om het beloofde land te zijn uit het Nieuwe Testament. Er zijn wel Nederlandse protestanten die mensen dat De HEER eerder op Nederland wees, maar dat laten we hier terzijde.

Geen wonder dat de keurige dames en heren op de inauguratie ervan uit hun bol gingen. Dit is precies wat hen altijd voorgehouden was, alleen nu met dat spichtige zwarte meisje erbij die mag hopen president te worden maar ze droeg tijdens de presentatie van haar gedicht al haute couture.

Het is een werkelijkheid en een droom, ver verwijderd van de realiteit in mijn buurt waar tienermeisjes achter wandelwagens lopen en mannen op straathoeken luidruchtig van gedachten wisselen, waar gesluierde vrouwen zich met plastic tassen naar de supermarkt haasten en oude mannen sloffend op weg gaan naar de moskee.  Het is wel de wereld van Zaïre Krieger, die vanuit haar jeugd en opvoeding perfect in staat is The Hill We Climb te begrijpen alsmede de geestelijke atmosfeer waarin het gedicht ontstond. Het is een kwestie van afkomst en achtergrond.

Lees hier de volledige tekst van The Hill We Climb.

Lees hier het gedicht van Marieke Lucas Rijnevelt Alles Bewoonbaar, geschreven naar aanleiding van de vertaalaffaire.

Voor het overige ben ik van mening dat de toeslagenaffaire niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen evenmin als de kwestie rond het Groninger aardgas.