Worden Nederlandse kinderen opgevoed tot wereldburgers?

Nederland kent een Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV). Deze AIV is een adviescollege voor regering en parlement op het gebied van buitenlands beleid. Het college heeft onder voorzitterschap van Jaap de Hoop Scheffer (o.a. oud minister van Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal van de NAVO van 2004 tot 2009) op 12 maart een advies uitgebracht over kernpunten die een toekomstig kabinet na de verkiezingen van 17 maart ter harte kan nemen. Al eerder signaleerde ik samen met Joost Smiers in een bijdrage op Joop.nl dat het buitenland geen enkele rol speelt in de verkiezingscampagnes. Het gaat vooral om de poppetjes en binnenlandse onderwerpen, dit alles overschaduwd door de coronacrisis. Maar zelfs deze crisis lijkt een binnenlandse aangelegenheid.

In het advies van de AIV lezen we tenminste dat ook de armere landen eerlijk moeten kunnen delen in de beschikbare vaccins en dat deze landen niet op achterstand gezet moeten worden. Ook op een geheel ander vlak, de beschikbaarheid van internet voor een hele generatie jongeren van het Afrikaanse continent, wordt een ferm standpunt ingenomen. De ongelijkheid die hier ontstaat ten opzichte van het Westen moet bestreden worden. Ook vanuit Nederland.

Het advies wordt evenwel vaag daar waar het heel expliciet aanbevelingen had kunnen bevatten, gezien de urgentie van de situatie op wereldniveau.

Allereerst de verhouding tot China, in relatie tot Europa en de VS. Aan de ene kant wordt opgeroepen dat Nederland zich actief moet inspannen om Europa medespeler te laten zijn in deze driehoek, maar aan de andere kant blijven heikele kwesties die het spel kunnen bederven nagenoeg onaangeroerd. Hoe om te gaan met de schending van mensenrechten van de Oeigoeren, hoe de democratische krachten in Hong Kong versterken, hoe de materialistische invloed van China in Afrika indammen? De vragen blijven onbeantwoord. Overigens is het een gevaar om de blik op Azië te vernauwen tot China daar waar het continent ook India telt, de grootste democratie ter wereld. Hier doet het advies zich zelf tekort.

Een tweede tekortkoming in het advies betreft de mondiale protestbeweging van jongeren. Het zal wellicht aan voornamelijk de senioren van de AIV liggen maar een advies uitbrengen over een komend buitenlandbeleid mag niet om de wereldwijde, dagelijkse protesten van jongeren heen. Ze drukken ons op de harde feiten: de klimaatontwrichting, het gebrek aan democratische rechten, de afwezigheid van transgenderrechten. Waarom adviseert de AIV niet om deze jongerenprotesten op alle agenda’s te zetten waar dit mogelijk is – EU, VN, NATO (waarvan Turkije lid is), Raad van Europa (waarvan ook Rusland lid is) – en sancties voor te stellen bij gewelddadig politieoptreden?

Een derde punt betreft de brandhaarden in de wereld die de wereldvrede bedreigen en veel leed voor de betrokken wereldburgers veroorzaken. Ik noem: Syrië, Myanmar, Jemen en de bezette Palestijnse gebieden. Nederland kan (binnen de EU en de NAVO) niet alle wereldproblemen op zijn nek nemen maar waarom stelt de AIV hier geen harde prioriteiten?

En dan een vraagstuk dat ons allen direct aangaat: een wereldburgerschap. Dat de verkiezingen nu geen buitenland kennen is onvergeeflijk, en corona als alibi opvoeren is een zwaktebod. Bij al mijn kritiek op de AIV moet het geluid van de AIV wel gehoord worden omdat het dwingt om onze verantwoordelijkheden in mondiaal perspectief te bezien.

Worden Nederlandse kinderen opgevoed en opgeleid tot wereldburgers? Die vraag mag gesteld worden nu deze generatie van de toekomst met wereldwijde problemen geconfronteerd worden, waar zij geen veroorzakers van zijn maar de huidige generaties wel. We kunnen op z’n minst het onderwijs het voortouw laten nemen om in het curriculum vanaf dag 1 aandacht voor dit wereldburgerschap een plek te geven. Met alle (digitale) middelen die ter beschikking staan om een blik op de wereld te werpen en deze wereld te kunnen begrijpen. Waar racisme geen kans krijgt en immigratie afneemt omdat ongelijkheid wordt bestreden en de wereldvrede bediend.

Misschien is het een idee dat de AIV een aanvullend advies uitbrengt. Van belang is wel dat we als kiezers ook een stap moeten doen en het besef bij de politici moeten afdwingen dat de wereld groter is dan hun aantal zetels in de Tweede Kamer.