Woonbeweging moet zich veel breder organiseren

Het verzet op het gebied van wonen is weer groot. In de hele wereld en in Nederland. De focus ligt in Nederland nu op twee dingen: grootschalige protesten en kraken. Dit is een goed sentiment. De steun die de bevolking hiervoor liet zien door massaal naar het woonprotest in Amsterdam te komen is een goed teken. Maar we kunnen en moeten meer dan dat.

Wat is er nodig? Het woonprotest in Amsterdam, het eerste en grootste tot nu toe, heeft vier eisen opgesteld : voldoende en betaalbare huisvesting, grip op escalerende huur- en huizenprijzen, een einde aan racistisch en klassistisch woon- en sloopbeleid en het aanpakken van parasitaire beleggers. Deze eisen zijn erg breed gesteld en kunnen dus op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Het aanpakken van parasitaire beleggers zou bijvoorbeeld hogere belastingen kunnen betekenen, maar ook onteigeningen. Het zijn echter wel eisen waar een beweging omheen gebouwd kan worden. Deze eisen kunnen voor een beginnende beweging dienen als een kompas dat de algemene richting aanwijst. Zulke eisen zullen niet zomaar geaccepteerd worden door de staat. Een beweging vanuit de bevolking is nodig om druk te zetten op de politiek en deze eisen te realiseren.

Grootschalige protesten Ik wil beginnen door te zeggen dat de protesten erg belangrijk zijn. Maar niet op zichzelf. Hierover moeten geen illusies bestaan. Een groot protest gaat niks concreets veranderen. Meerdere grote protesten gaan niks concreets veranderen. Wat grote protesten wel doen, is het starten van een publieke discussie en het beïnvloeden van de publieke opinie. Dit zien we al gebeuren. De wooncrisis wordt nu op meer plekken besproken dan voor de protesten en mensen hebben het sneller over fundamentele oplossingen. Dit is het nut van de protesten, maar voor concrete veranderingen is er meer nodig. Hoe gaan we dit momentum om laten slaan in iets wat die fundamentele oplossingen echt teweeg gaat brengen?

Gaat “de politiek” het probleem oplossen? Een van de meest voor de hand liggende oplossingen is: laat het aan de Tweede Kamer. Oftewel, stem op “de goede” partijen en hoop dat zij er iets aan doen. Dit is niet meer dan een oppervlakkige oplossing. Ja, de partijen in de Tweede Kamer kunnen misschien instemmen met een klein deel van de maatregelen die nodig zijn voor een menswaardig woonsysteem. Maar lang niet met alles. En wat ze wel zullen doen, zullen ze maar deels invoeren met tegenzin. Dit komt doordat ze niet alleen met de bevolking, de bezitloze klasse, maar ook met vastgoedbezitters, dus de bezittende klasse rekening moeten houden.

De bezitlozen zijn in dit geval de mensen die ofwel geen eigenaar zijn van een huis ofwel alleen een huis bezitten om er zelf in te wonen. De bezittende klasse zijn degenen die meerdere huizen bezitten en dus kunnen leven van de huur die ze daaruit krijgen. De staat zal waar mogelijk deze bezittende klasse blij willen houden. Zij hebben immers het geld. Ze zijn ook de eigenaren van de panden, waardoor ze direct meer te zeggen hebben over het vastgoed. Een paar boze huurders kan de staat wel aan, maar een boze groep huisbazen kan dreigen met het geld dat door hun vastgoed stroomt. Hierdoor werkt de staat veel liever samen met de eigenaren die hun panden lopen te verloederen en zo veel mogelijk hun huurders afpersen dan met de bevolking die die huizen nodig heeft. De bezitloze klasse kan enkel zijn wil opleggen op de staat en op de bezittende klasse als zij zich organiseren en een machtsblok vormen.

Kraken Er bestaat ook een mogelijke oplossing met een lokaal karakter. Dit is een veel besproken vorm van directe actie: kraken. Pak een pand dat door de eigenaar bewust leeg wordt gelaten en wordt verwaarloosd. Ga er in, en geef het terug aan de gemeenschap. Nederland is voor kraken een speciale plaats. Er bestaat al een redelijk actieve krakersgemeenschap. En het kraken is nauw verwoven met de Nederlandse geschiedenis en de activistische cultuur. Wie kent er bijvoorbeeld in Nijmegen niet de geschiedenis van de Piersonstraat? Dit waren protesten vanuit de krakersbeweging die begonnen toen de gemeente besloot de woningen aan de Piersonstraat te slopen om daar een parkeergarage neer te zetten.

Kraken is geen oplossing die we grootschalig kunnen toepassen. Het is wel een sterk middel dat we in onze gereedschapskist hebben. Het is een middel om grote vastgoedbezitters aan te pakken en het goed terug te geven aan de maatschappij. Dit laatste is zeer belangrijk. Een gekraakt pand moet het maatschappelijk nut dienen. Waarom zouden buurtbewoners accepteren dat een pand uit de handen van een vastgoedbezitter glipt, als het daarna in de handen van een klein kliekje zal blijven? Pas wanneer het nuttig wordt voor de hele buurt, heeft kraken een maatschappelijke functie.

Het opbouwen van een beweging Kraken is een kleine oplossing die enkel op kleine schaal direct iets verandert. Tegelijkertijd heeft de burgerlijke politiek belang bij instandhouding van het huidige systeem. Wat kunnen wij dan wel doen om de wooncrisis op te lossen?

Wat we nodig hebben, is een beweging. Een georganiseerde groep mensen waar de politiek en de vastgoedbezitters niet omheen kunnen. Vastgoedbezitters kunnen enkele boze huurders makkelijk negeren. Wanneer het echter om grote groepen gaat die samen georganiseerd zijn, zullen ze er iets mee moeten doen. Luisteren naar wat de huurders willen of tegen hen in actie gaan. Als die vastgoedbezitters dan steun van de gemeente of de landelijke overheid kunnen krijgen, is een georganiseerde groep huurders waarschijnlijk ook te weinig. Het is ook waarschijnlijk dat de overheid de kant van de eigenaren zal kiezen. Zij hebben immers het geld. De enige manier waarop deze groep eigenaren en overheidsinstanties naar de bezitlozen zullen luisteren, is als er een grote groep bezitlozen samenwerkt. Dus niet alleen huurders, maar ook andere bezitlozen. Wonenden, huurders, woningzoekenden, daklozen enzovoort moeten allemaal samenwerken om een kans te maken tegen de bezittende klasse die samen met de overheid werkt. Samen en georganiseerd heeft de bezitloze klasse dan ook een onderhandelingspositie. Als een grote groep vanuit deze bezitloze klasse in beweging komt en georganiseerd samenwerkt, kunnen ze de overheid dwingen om te luisteren, en de vastgoedbezitters dwingen om hun eisen te bewerkstelligen.

Eigenlijk hebben we verandering op brede schaal nodig, en daarmee ook een beweging op brede schaal. Europabreed, en zelfs op wereldschaal. Maar we kunnen lokaal beginnen. Een grote groep georganiseerde bezitlozen kan misschien geen verandering op Europees niveau afdwingen, maar zeker wel in hun eigen gemeente. Zo een beweging kan zich dan als vuur verspreiden naar andere gemeenten, en mogelijk zelfs naar andere landen.

De lokale protesten laten zien dat er lokaal groepen zijn die goed genoeg georganiseerd zijn om deze protesten op te zetten. Deze kracht kan omgezet worden in een beweging die de gemeenten, de vastgoedbezitters en zelfs de Tweede Kamer uit kan dagen: de wooncoalities. Coalities van huurders, wonenden en woningzoekenden, samen met politieke organisaties die toegewijd zijn aan fundamentele verandering van het woonsysteem kunnen de organisaties worden waaromheen een sterke en vooral ook blijvende beweging gebouwd kan worden.

Wat voor een beweging? Het belangrijkste is dat deze coalities verschillende groepen samen moeten brengen. Wonenden, woningzoekenden, huurders, daklozen en nog veel meer mensen hebben veel te winnen. Zolang ze echter los van elkaar blijven strijden, worden ze geïsoleerd en kunnen ze niet grote veranderingen bewerkstelligen. Dat is de huidige situatie. Er zijn namelijk al organisaties die voor de rechten van deze mensen strijden. Sommigen zijn deze mensen zelf, die georganiseerd zijn om voor hun rechten op te kunnen komen. Maar het is nu heel erg versplinterd. Huurdersverenigingen zijn bijvoorbeeld vaak georganiseerd op gemeentelijk niveau, en zijn dan ook nog opgesplitst per bedrijf. Dit is logisch, aangezien iedere gemeente en ieder bedrijf een eigen strijdtoneel is voor huurders. Zolang deze organisaties niet samenwerken, kunnen ze echter moeilijk voor eisen strijden die verder gaan dan het afremmen van de huurverhoging en het verbeteren van onderhoud. Huurdersverenigingen van een gemeente die samenwerken, kunnen daarentegen het huursysteem in de hele gemeente bevechten. Als daar ook andere groepen, zoals bijvoorbeeld daklozenverenigingen en studentenvakbonden bij aansluiten, kunnen ze het hele woonbeleid van de gemeente aan de kaak stellen. Zo een beweging heeft dan zelfs de mogelijkheid over te waaien naar andere gemeenten.

In de klimaatbeweging kunnen we zien dat dat nodig is. Toen verschillende groepen samen kwamen, kregen ze meer voor elkaar dan daarvoor. De klimaatbeweging bestond tot een paar jaar geleden vooral uit vele kleine activistische groepjes die met hun eigen focus voor een beter klimaatbeleid streden. Pas toen ze samenkwamen in klimaatcoalities, werden ze relevanter voor het politieke milieu. Zo konden ze hun krachten bundelen. Door samen te overleggen, blijven ze ook op de hoogte van waar anderen mee bezig waren en elkaar steunen bij hun activiteiten. Omdat ze allemaal uit verschillende hoeken komen, kunnen ze op die manier verschillende tactieken combineren. De woonbeweging is natuurlijk anders dan de klimaatbeweging, maar dit gedeelte over het vormen van coalities heeft haar overeenkomsten.

Verschillende organisaties gebruiken verschillende tactieken en kunnen van elkaar leren. Verschillende belangengroepen kunnen elkaar ondersteunen. Huurders en daklozen kunnen bijvoorbeeld hun krachten bundelen voor hun gezamenlijke eisen. Maar ze kunnen, als hun organisaties in contact blijven, ook elkaar helpen met het realiseren van hun deeleisen.

Het belangrijke is ook dat veel mensen zich organiseren. Een klein groepje kan misschien veel geluid maken, maar heeft geen sterke onderhandelingspositie. Pas wanneer grote groepen mensen bereid zijn iets te doen, zullen vastgoedbezitters en de overheid naar ze luisteren. Want pas dan kunnen middelen zoals grootschalige huur stakingen, dus het gecoördineerd stoppen met het betalen van huur, en protesten gebruikt worden.

Er is naast belangenorganisaties ook wel een plek voor expliciet politieke organisaties in deze wooncoalities. Leden van politieke organisaties die de eisen van deze coalities steunen, kunnen daarbinnen actief zijn door met plannen te komen, in discussie te gaan en de belangenorganisaties binnen deze coalities te ondersteunen. Ook kunnen ze, waar zulke coalities (nog) niet bestaan, werken aan het bouwen van wooncoalities door contacten te leggen met belangenorganisaties. Zo kan er gebouwd worden aan een brede, blijvende organisatie die het woonbeleid aan kan pakken.

Internationaal De beweging voor een beter woonbeleid is nu vooral lokaal en landelijk georganiseerd, maar laten we één ding niet vergeten. Deze strijd is lokaal, landelijk, Europees en internationaal. Net zoals dat wooncoalities in verschillende gemeenten met elkaar in contact moeten blijven, moet er ook contact gezocht worden met initiatieven in het buitenland. Zulke internationale contacten kunnen leiden tot belangrijke veranderingen op grote schaal. Zie bijvoorbeeld naar de havenstakingen die op 20 november 2003 het Europees Parlement hebben kunnen dwingen tegen de Havenrichtlijn te stemmen. Net zoals toen moeten we van elkaar leren en waar mogelijk elkaar helpen.

In dit artikel heb ik mijn visie op de woonbeweging geprobeerd uiteen te zetten. Ik heb het vooral gehouden bij een algemeen beeld, met een focus op het belang van het bouwen van een beweging en hoe dat zou kunnen. Ik hoop dat dit een begin kan vormen voor een discussie over wat er gedaan kan worden tegen de wooncrisis. Ik hoop dat veel mensen meedoen aan deze discussie. Daar worden de ideeën beter van.

Op naar een menswaardig woonbeleid! Op naar een beweging die daarvoor kan zorgen!