Wolf als miskend ‘herderstalent’

Onze landgenoot Dries Kuijper onderzocht de invloed van wolven op hertengedrag in het Poolse Bialowieza-oerbos. Herten blijven weg waar wolven kunnen zijn. Gemiddeld schermen wolven een zesde voedsel af voor grazers. Gevolg is dat met wisselende tussenpozen een zesde van planten vrij blijft van grazen. Niet grazen hier, betekent meer grazen daar.

Zo’n afwisseling hebben planten nodig voor bloemen en zaadjes. Meer of minder lievelingskostje van grazers zijn, bepaalt die afwisseling per plant. Meer geliefd, is meer bezoek van grazers. Wolven snappen dat vanwege de grotere trefkans op prooi. Juist daarin ligt die hoofdrol van wolven als ‘herder’. Ze overtreffen schaapherders ruim.

Onze natuur zonder wolven, lijkt geen gemis. Toch dringt het gemis wel door. In twee gebieden heeft de natuur (nog) alle vrijheid: de Oostvaarders­plassen en de Amsterdamse Waterleidingduinen. Politiek liggen beide gebieden fiks onder vuur. Deze maand beslissen de Tweede Kamer en de Amsterdamse gemeenteraad over de toekomst van de gebieden.

In de Oostvaardersplassen telde men rond 1998 de meeste soorten insecten en vogels. De grazers ging het prima. Het aantal jonge dieren was steeds een zesde groter dan wat stierf. Planten kregen het juist zwaarder. Minder kans om uit te groeien, te bloeien en via zaadjes minder nieuwe planten. Ook minder nectar voor insecten. Minder insecten betekent minder vogels, omdat die weer van insecten leven.

Jaren steeds ongestuurd grazen vermindert het aantal soorten planten, insecten en vogels. De Amsterdamse Water­leidingduinen liggen daarin zo’n tien jaar achter op de Oostvaardersplassen. Gemiddeld is de ontwikkeling er nog uitstekend genoemd. In bepaalde delen terrein is zelfs nog te weinig begrazing. Planten als lievelingskostjes van de damherten hebben het moeilijk. Vlinders die van die lievelingskostjes leven, gaan achteruit. Die van brandnetels het meest. Zonder ingrijpen dreigen soorten volledig uit het gebied te verdwijnen.

Voorstel is nu om in vijf maanden tijd 2.200 van de damherten te doden. Met  wolven als natuurlijke maat is een ‘plaag van 600 wolven’ nodig. Want wolven doden alleen al ze honger hebben. Pas als de prooi verteert is, gaan ze weer op jacht.

Na de ingreep wil men nog maar 800 damherten. De balans tussen voedsel en aantal damherten ligt dan totaal scheef. Nu krijgen de damherten een aantal kalfjes van minder dan een kwart van het totaal.  Te kleine aantallen in verhouding tot voedsel veroorzaakt direct voortplantingsstress. Dat betekent meer dan verdubbelen van het aantal kalfjes. Dat eist het jaarlijks doden van minstens zo’n 440 damherten of wel een tijdelijke ‘plaag van zo’n 110 tot 120 wolven’.

Waar wolven het hele jaar wisselend een zesde voedsel afschermen, zijn – naast dat doseren van grazen en vraat – ook nuttige gevolgen. In het voorjaar is het aantal kalfjes lager door zo’n zesde minder voedsel. Maar er  komt ook steeds een zesde volgroeid voedsel vrij, ook in de herfst. Net vóór de inval van de winterkou nog zo’n zesde volgroeide planten voedt de grazers nog net even extra. Dat spaart de vetreserves nog even, waarop grazers de winter doorstaan. Het maakt pieken in wintersterfte kleiner.

Een juiste balans is nodig. Die geplande driekwart minder damherten is driekwart minder begrazing.  Verruiging blijft niet uit met nog forsere nadelen. De lessen met de wolf leren dat er maar een zesde teveel begrazing is. Veel beter is om de damherten als te sturen grazers te houden. Middel is het ‘herderstalent’ van wolven nabootsen. Vooral lasers die goed afgesteld automatisch dieren ‘zien’ en verjagen, kunnen dat. In de fruitteelt waren lasers al zo’n succes dat de schaderegelingen vervielen. Dus kiezen voor vernieuwing in faunabeheer.