Woede over sponsorloop in Westerbork is onterecht

Er wordt momenteel campagne gevoerd tegen de stichting Vluchteling omdat een van de nachtelijke wandelingen die tijdens de Nacht van de Vluchteling wordt georganiseerd vanuit het kamp Westerbork vertrekt. Dat gebeurt kennelijk in samenwerking met de leiding van deze herdenkingsplaats zodat ook die daarmee automatisch doelwit is.

Zo spreekt het Centraal Joods Overleg over het misbruik van een herdenkingsplaats voor de Holocaust. Westerbork is al vóór de bezetting in het leven geroepen als toevluchtsoord voor gevluchte joden, die het geluk hadden niet al aan de grens te zijn tegengehouden met exact de argumentatie die men nu gebruikt om asielzoekers massaal verdacht te maken. De joodse gemeenschap in Nederland betaalde de kosten. Pas tijdens de bezetting namen de Duitsers Westerbork over om er een doorgangskamp van te maken voor de deportatie van alle Nederlandse joden.

Het is dus bij uitstek een startpunt als je nu wandeltochten organiseert in het kader van de Nacht van de Vluchteling. Het gaat dan heel ver als je de organisatoren van zo’n evenement verdacht maakt. Het past ook helemaal niet bij de mentaliteit van het Joods Overleg dat een ruimhartig toelatingsbeleid van vluchtelingen voorstaat. Je zou zeggen dat als het Centraal Joods Overleg en de vluchtelingenhulp bij elkaar op de koffie gaan, wederzijdse misverstanden toch moeten kunnen worden weggenomen.

Update 18:45 Extreemrechts heeft de verontwaardiging over het feit dat een sponsorloop van de stichting Vluchteling start vanaf de herinneringsplaats Westerbork overgenomen. De stichting Vluchteling krijgt van onder uit de zak. Hoe durft ze deze herinneringsplaats van de Holocaust te ontheiligen door die in verband te brengen met de hedendaagse vluchtelingenproblematiek? Hoe waagt zij het het lot van de vluchtelingen te vergelijken met dat van de joden? Waar worden die vluchtelingen dan industrieel vermoord?

Dit is een bewust misbegrijpen van wat de stichting Vluchteling wil zeggen. Die stelt in haar publieke uitingen dat het er haar om gaat de behandeling van vluchtelingen in de jaren dertig – dus ruim voor de Holocaust – als waarschuwend voorbeeld in het licht te stellen.

Daar is reden genoeg voor.  

In de jaren dertig was er van een Holocaust geen sprake. Niemand kon zich de industriële moord op een volk voorstellen, al hadden grote delen van Oost-Europa een traditie van bloedige pogroms tegen de joden. Toen de nazi’s in Duitsland aan de macht kwam, werd antisemitisme overheidsbeleid. Joden werden in feite rechteloos. Ze waren op grote schaal slachtoffer van door de overheid gedoogd geweld. Ze liepen grote kans in een concentratiekamp te worden opgesloten. Dat wist iedereen. Dat was volstrekt duidelijk.

Toch probeerden de democratische landen van West-Europa hun grenzen zoveel mogelijk voor vluchtelingen te sluiten met het argument dat het land vol was, dat ze niet in de cultuur pasten, dat ze de banen van de autochtonen afpikten, enzovoorts. De anti-vreemdelingen- en antimigrantenretoriek van de jaren dertig lijkt als twee druppels water op die van tegenwoordig. De onverschilligheid van de meerderheid van de bevolking ten opzichte van wat zich in andere landen aan misdaden tegen de mensheid afspeelt is eveneens volstrekt vergelijkbaar met die uit de jaren dertig. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de vervolging van christenen in het Midden-Oosten of de stilzwijgende erkenning van het regime van Assad.  Denk ook aan het antisemitisme van onze tijd én aan de antimoslimretoriek. Overal borrelt het gif op en is het gebrek aan waakzaamheid zichtbaar.  

Westerbork – nogmaals – is in 1939 in het leven geroepen om joodse vluchtelingen op te vangen, een beetje ver van de bewoonde wereld, voor zover die vluchtelingen in Nederland werden toegelaten.  

In de jaren dertig is het klimaat geschapen dat in de jaren veertig tot de Holocaust leidde. Dat klimaat lijkt nogal op het onze. Dat van nu. Dat van onze dagen. De mentaliteit die tot de Holocaust leidde is terug.

Zal die opnieuw tot een Holocaust leiden? Niemand kan de toekomst voorspellen en de situatie is nu anders dan tachtig, negentig jaar geleden. Ook al omdat we door Auschwitz gewaarschuwd zijn. En door het feit dat de nazi’s erin slaagden tamelijk geruisloos een opvangkamp voor vluchtelingen om te vormen tot een voorpoortaal van de industriële moord.  

De burgeroorlog in Joegoslavië heeft laten zien hoe snel het laagje beschaving waarmee we ons bedekt weten, kan worden afgepeld.  

Daarom is de keuze van Westerbork als startplaats voor een sponsorloop ten gunste van hedendaagse vluchtelingen zo geslaagd. Op geen enkele wijze wordt misbruik gemaakt van de Holocaust. De stichting Vluchteling geeft daarentegen blijk van historisch inzicht. Ze vraagt aandacht voor een giftig klimaat dat tot rampen kán leiden als we met zijn allen niet goed oppassen en ons vergewissen van waar we mee bezig zijn. Het is moeilijk voorstelbaar dat bewegingen en opiniemakers daar tegen zouden kunnen zijn, dat ze zichzelf aangesproken voelen.