'De winst van Erdogan bewijst dat de democratie zijn grenzen kent'

Met 51 procent van de stemmen won Erdogan het referendum in Turkije over zijn machtsuitbreiding. Aan deze nipte overwinning, wordt door menigeen sterk getwijfeld. Maar al zou blijken dat er gesjoemeld is met de uitslag, is het nog steeds een feit dat een groot gedeelte van de Turkse bevolking, en mensen met een Turkse nationaliteit, vóór machtsuitbreiding hebben gestemd. Dit spreekt mijns inziens van een dieper onderliggend probleem dat de democratie kent.

De democratie lijkt op eerste gezicht een van de beste staatsvormen die er is. Wat is er mooier dan dat de wil van het volk regeert? Mij lijkt dit ook de beste vorm: uiteindelijk beslist de regering over het beleid van een land en daarmee het lot van het volk. Het is fijn als het lot van het volk, het lot is dat het volk zelf gekozen heeft. Maar de vraag is: waar kent de democratie zijn grenzen?

Rechts-populisme maakt een opmars. De stem van het volk lijkt te spreken voor het behouden van een nationaal gevoel en het sterk verminderen van migratie en de aanwezigheid van de islam. Zo blijkt uit de verkiezingen in Amerika en die uit Europa. Tevens blijkt uit de uitslag van het referendum in Turkije dat de Turkse bevolking een sterke vermindering van de rechtstaat en het vrije woord wil. Een volgende stap dreigt de herinvoering van de doodstraf te zijn. Maar is het volk wel in staat om beslissingen als deze te nemen?

Democratie functioneert bij gratie van de grondwet en de rechtstaat. Er zijn bepaalde basale ethische en morele standpunten die door de rechtstaat worden verdedigd. Het grondbeginsel dat leven waarde heeft is er een van, tevens dat een mens gevlucht voor oorlog het recht heeft om toevlucht te zoeken in een veilig oord. Deze waarden zijn zaken die mijns inziens koste wat kost verdedigt moeten worden, ongeacht wat het volk wil.

Stel dat hier in Nederland een referendum over de islam zou zijn en de stelling luidt: behouden of afschaffen? Als er zo’n referendum zou komen, hoop ik van harte dat een meerderheid bij het verstand is om tot de beslissing te komen dat ieder mens recht heeft op het al dan niet aanhangen van een religie. Maar stel dat een (nipte) meerderheid zou stemmen voor het afschaffen van de islam. Bewijst dit dan dat een mens opeens niet meer autonoom is en in staat moet kunnen zijn om te beslissen wat hij goed acht om te doen? Leidt deze uitslag tot het aanpassen, of afschaffen van de basis die de grondwet vormt? Iets is niet per definitie waar of het beste, omdat de meerderheid het zegt of vindt.

Stel dat er een ander referendum zou komen over de stelling: grenzen dicht of open en een (nipte) meerderheid vindt dat de grenzen dicht moeten. Betekent dit dan dat vluchtelingen geen recht meer hebben op een veilig heenkomen dat ze alleen in Europa kunnen vinden? Betekent dit dat de stroom klimaatvluchtelingen uit Afrika, die door de klimaatverandering sterk lijkt te gaan toenemen, geen recht meer hebben op eten en maar om moeten komen van de honger?

Het referendum in Turkije ging over vrijheden die van net zo’n groot belang zijn, als deze twee stellingen.

De opmars van rechts-populistische partijen, lijkt te suggereren dat een meerderheid van het volk wil dat de islam wordt verboden en de grenzen gaan sluiten. Hoe kan dit? Het lijkt te wijten te zijn aan het beleid dat de overheid heeft gevoerd en de problemen die immigranten hebben met integreren. Het is aan de regering om te zorgen dat het asielbeleid rechtvaardig is en ook te zorgen dat immigranten goed integreren in onze samenleving. De overheid heeft (deels) gefaald in het uitvoeren van deze twee zaken. Uit eigen ervaring weet ik dat christelijke vluchtelingen in sommige gevallen geen verblijfsvergunning krijgen. Als ik door de grote steden van Nederland loop, merk ik de spanningen die tussen mensen met een migratie-achtergond en autochtone Nederlanders spelen.

Het is aan de overheid om te zorgen dat men goed ingelicht wordt over het asielbeleid dat gevoerd gaat worden, maar het is tevens aan de overheid om te zorgen dat iedere Nederlander onderwezen wordt in de basiswaarden die wij aanhangen. Dat het van cruciaal belang is dat iedereen het recht heeft op vrijheid van meningsuiting en godsdienst en vluchtelingen recht hebben op een veilig heenkomen.

Democratie functioneert alleen als iedere burger weloverwegen en goed ingelicht zijn stem uitbrengt en als de grondwet en de rechtstaat, ongeacht de wil van het volk, in stand worden gehouden. Want er zijn zaken die van zo’n groot belang zijn, dat het volk hier niet over kan en mag beslissen. De autonome vrijheid van een persoon is er de belangrijkste van.