Wilders, of hoe de bodem uit de Europese doos zakt

Hier ligt de nalatigheid van 4 kabinetten-Rutte, en de rekening komt nu.

Ik woon al een tijdje – om mij moverende redenen – op een Roemeense berg en het nieuws van Wilders’ overwinning dringt ook hier binnen. In huize Van Soest/Palici is het pro-Europese kamp en dat van de eurosceptici verdeeld in twee gelijke delen en vanuit het eurosceptische kamp klinkt het vileine commentaar: als zelfs de Hollanders nu al doorhebben dat Europa misschien toch niet zo’n goed idee was... Terwijl de winter invalt en de sneeuwgrens langzaam het dorp in daalt, zoek ik een verklaring, strikt voor mezelf, niet om de sceptici te overtuigen, die hebben alles op hun plaats zien vallen, hun ontevredenheid weten ze nu eindelijk gehoord.

In de verkiezingscampagne ging het om bestaanszekerheid, wat vreemd is in een tijd waarin iedereen een baan heeft en het salaris voortdurend groeit, alleen te begrijpen als je beseft dat het eigenlijk gaat om woonzekerheid. De krapte op de woningmarkt zorgt dat een generatie geen uitzicht heeft op het huren of kopen van een woning, en dat een ander deel van de bevolking zich zwaar in de schulden heeft gestoken om een passende woning (tegen beter weten in) te kopen. Het besteedbaar inkomen na betaling van de woonlasten is voor veel mensen gedaald. Om nog maar te zwijgen van diegenen die in de problemen raken, scheiding, ziekte, ouderdom, schulden, in de war – dan kan het bestaan snel minder zeker worden, de woningnood doet je zo op straat belanden, aan de randen van een uitgeholde verzorgingsstaat. Hier ligt de nalatigheid van 4 kabinetten-Rutte, in de chaos op de woningmarkt, in de wanhoop van mensen om hun leven vorm te kunnen geven, en de rekening komt nu. 

Na alle niet nagekomen beloftes over bouwen en nog eens bouwen hadden ze kunnen kiezen de burger in vertrouwen te nemen en uit te leggen hoe ingewikkeld de materie is - provinciale regels, bestemmingsplannen, inspraakprocedures, hypotheekregels, welstand, bouwgrond/agrarische grond, woningbouwverenigingen. Er hadden oplossingen moeten worden geboden, keuzes aangereikt, wellicht hadden heilige huisjes moeten worden opgeofferd - maar in plaats daarvan bleven ze het probleem omfloerst als bestaanszekerheid aanduiden. Toen de VVD daarna in al haar cynisme ook nog bestaanszekerheid onopgemerkt aan migratie dacht te kunnen koppelen en de aanval op dit thema halfslachtig inzette, nam de gewiekste gevechtskunstenaar die Wilders is in een vloeiende beweging de aanval over en de rest is geschiedenis – de hele bestaanszekerheid en de VVD erbij met de rug op de mat. In een worp is migratie het enige probleem geworden! Iets dat meneer Wilders al die tijd al had benadrukt. Want ja, die arbeidsmigranten die met z'n tienen in een kamertje wonen, of de vluchtelingen op een veld(bed) in ter Apel, die hebben natuurlijk voor de woningnood gezorgd.

Intussen kijkt Europa verbijsterd, maar hier en daar ook licht geamuseerd toe, was dit niet dat volk dat steevast als het meest gelukkig uit de tabellen naar voren kwam. Ja, maar voor de duidelijkheid hadden ze de oppervlakkigheid van de respondenten er bij dienen te vermelden. Want onder het oppervlak, onder het glanzend ijs trekt een troebele onderstroom van ontevredenheid, Wilders had maar een klein wak nodig om de grootste vangst uit zijn loopbaan aan de haak te slaan. En wie Wilders kiest om zijn liefde voor migranten, krijgt natuurlijk ook van doen met zijn liefde voor Europa, of – ook leuk - zijn liefde voor de cultuursector.

Terwijl ik zoek naar een rechtvaardiging voor mijn liefde voor de Europese eenwording zie ik dat nationale problemen in lidstaten allemaal leiden tot een terugtrekkende beweging onder de bevolking. Europa heeft verzuimd een gezamenlijke lotsbestemming aannemelijk te maken. Europa is nu eenmaal niet een volk, maar als meer was gebouwd aan een gezamenlijke identiteit was deze vlucht terug naar het verleden misschien voorkomen. Nederlanders op de eerste plaats zegt Wilders, de Hongaren feliciteerden hem als eerste, zij roepen al lang Hongaren op de eerste plaats! Evenals de Slowaken, de Polen, de vele Fransen en Italianen, die allemaal hun eerste plaats terugwillen.

Europa kijkt weg, waarschijnlijk in de hoop dat het overwaait - Europa lijkt steeds meer een distopisch verhaal van een onoplettende bureaucratische elite te worden, voordurend in overleg - over toetreding tot Schengen van Bulgarije en Roemenië, over steun aan de oorlog in Oekraïne, over uitbreiding met Georgië, Oekraïne, de West-Balkanlanden. Alsof de geluiden van afkalvend draagvlak niet tot ze doordringen, alsof ze niet meekrijgen dat in alle Europese hoeken krampachtig gezocht wordt naar houvast en steun voor het Europese project. Men stapelt rustig verder in de Europese doos zonder door te hebben dat de bodem er elk moment volledig uit kan zakken.