Wij zitten niet te wachten op jullie fossiele projecten

Opiniestuk door:

• Africa Institute for Energy Governance (AFIEGO), Oeganda
• Alliance for Empowering Rural Communities (AERC), Ghana
• Environment Governance Institute (EGI), Oeganda
• Fase, Nem um poço a mais Campaign (Fase), Brazilië
• Fundación Ambiente y Recursos Naturales (FARN), Argentinië
• Justiça Ambiental!, Mozambique
• Kalikasan, Filipijnen
• WALHI Zuid Sulawesi, Indonesië

Het was fantastisch nieuws voor ons. Op de Klimaattop van Glasgow beloofde Nederland in 2021 om, net als 33 andere landen, per eind 2022 te stoppen met fossiele exportsteun. De Nederlandse overheid steunt bedrijven om in het buitenland zaken in de fossiele sector te doen en die activiteiten pakken vaak verkeerd uit voor mensen in lage-inkomenslanden zoals de onze. Ze veroorzaken mensenrechtenschendingen, milieuschade en klimaatverandering. En ze staan de overgang naar duurzame energie in onze landen in de weg. De afschaffing van fossiele exportsteun is voor ons dus van groot belang.

Maar helaas bleek in de afgelopen maanden dat de Nederlandse overheid een aantal uitzonderingen heeft opgenomen in het beleid, waardoor het verlenen van fossiele exportsteun voorlopig nog doorgaat. Op donderdag 23 februari is daarover een debat in jullie Tweede Kamer. Wij hebben de afgelopen tijd al vaak van ons laten horen. Samen met tientallen maatschappelijke organisaties van over de hele wereld roepen we jullie Kamerleden nu dringend op om tijdens dat debat te pleiten voor onmiddellijke en volledige afschaffing van fossiele exportsteun, zoals beloofd in Glasgow.

Bedreiging voor vissers

Het Nederlandse beleid bevat een aantal belangrijke uitzonderingen: ‘loopholes’ of geitenpaadjes waardoor Nederland dit jaar gewoon nog fossiele exportsteun kan verlenen. Zoals een groot olie- en gasproject in Brazilië, één van de ruim tien projecten die Nederland dit jaar nog wil steunen. Dit project zal de komende dertig jaar olie en gas uit de diepzee halen en de CO2-uitstoot van Brazilië flink verhogen. Daarnaast bedreigt het de inkomsten en leefomgeving van vissersgemeenschappen aan onze kust.

Het project voldoet sowieso niet aan de 1,5 graden-doelstelling. Ook creëert het economische risico’s, nu veel rijke landen steeds harder inzetten op vergroening. Want hoe verdient Brazilië die investering terug als we wereldwijd steeds minder olie gebruiken? Wij hebben onze zorgen over de uitzonderingen al eerder per brief kenbaar gemaakt aan de ministers en er zijn Kamervragen gesteld, maar de antwoorden van jullie staatssecretaris Van Rij waren duidelijk: de belangen van het Nederlandse bedrijfsleven wegen zwaarder dan onze levens.

Afrikaans potentieel

Hetzelfde geldt voor veel Afrikaanse landen: Nederland en andere Europese landen lonken naar Afrikaans gas en jullie bedrijven investeren in LNG-export naar Europa. Als de Europese energiezekerheid op het spel staat, dan maakt het beleid het mogelijk om deze fossiele energietoevoer te blijven ondersteunen. Onze gemeenschappen zitten echter helemaal niet te wachten op LNG-export naar Europa. Al die jaren van olie- en gasexport hebben bewezen dat Afrikanen er qua energietoegang en economische voorspoed nauwelijks op vooruit zijn gegaan. Wel mogen we de rekening betalen in de vorm van zware vervuiling, mensenrechtenschendingen, de gevolgen van klimaatverandering en hoge schulden. De fossiele druk vanuit rijke landen zorgt er vooral voor dat Afrika niet tijdig de omschakeling naar groen maakt, terwijl dat het continent met het hoogste groene potentieel is.

Volg het goede voorbeeld

Nederland wil meer ‘groene’ projecten verzekeren. Volgens de Glasgow-verklaring moet dat gebeuren via principes van eerlijk omschakelen. Denk aan energietoegang, publiek eigenaarschap, overdracht van kennis en respect voor mensenrechten en milieu. Denemarken en het Verenigd Koninkrijk hebben al in hun beleid opgenomen dat exportsteun de transitie naar hernieuwbare energie in het land waar het project wordt uitgevoerd, niet mag ondermijnen. Dat is een goed begin. Nederland zou dat voorbeeld moeten volgen én ervoor zorgen dat alle projecten voldoen aan de eisen van eerlijk omschakelen en verantwoord ondernemen.

Dat is hard nodig, zo blijkt steeds maar weer. Bijvoorbeeld uit de recente steun voor een groot gasproject in Mozambique. Nederland verzekerde in 2021 dit project – voornamelijk gericht op export van gas – voor meer dan één miljard euro. Dit terwijl Mozambique een enorm potentieel aan hernieuwbare energie heeft dat juist door fossiele investeringen niet van de grond komt. Ondertussen ligt het project al dik een jaar stil: een direct gevolg van een bloedig conflict voortkomend uit de enorme ongelijkheid in ons land, aangewakkerd door onder meer de gasvondsten. Onze gemeenschappen zijn alles kwijt.

Wij roepen gezamenlijk de leden van jullie Tweede Kamer op om te kiezen voor duurzame gelijkwaardige ontwikkeling in lijn met het noodzakelijke doel om de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden te houden. Zodat wij niet langer de rekening hoeven te betalen.