Wij hebben geen winter, maar vluchtelingen op Lesbos wel

Ik ben furieus! Ik heb de champagnekurk van de fles geplopt om 2016 met goede moed in te luiden, maar ik sta te koken van woede. Waarom? Huisarts in opleiding Amir Mirrezai kreeg in de Volkskrant de ruimte om de noodhulp op Lesbos te bagatelliseren. Op het Griekse eiland zou meer plek zijn voor grote ego’s dan er professioneel noodhulp wordt verleend. Daarmee schetst hij ontrecht een zeer kwalijk beeld op het moment dat hulp zo hard nodig is. Op 30 december vroor een baby dood in vluchtelingenkamp Kare Tepe en de zee is er momenteel zo wild dat ik iedere nacht bid dat niemand de oversteek waagt. Op Nieuwjaarsdag ging het bijna mis en had het weinig gescheeld of een boot was omgeslagen. Het gebeurde niet, dankzij vrijwilligers.

Als er iets is wat je leert op Lesbos, dan is het dat de waarheid zeer genuanceerd is. Ook als je er zelf met je neus bovenop staat, zo is mijn ervaring als journalist en vrijwilliger. Je mening over andere mensen, of het nou vluchtelingen of vrijwilligers zijn, kun je al beter helemaal loslaten anders kun je geen hulp verlenen. En bovendien verandert je mening over zaken met de dag of zelfs binnen een paar uur. Het verloop van vrijwilligers is groot. En de aankomst van boten ook. In oktober kwamen er 130.000 vluchtelingen aan op Lesbos. In november 110.000 en in december 60.000. Conclusie: Als vrijwilliger moet je ontzettend flexibel en alert zijn. En de enige die verandering kan brengen in de omstandigheden ben je zelf. Maar dat lukt alleen als je je grote ego thuislaat, de harten van andere ego’s weet te winnen, scherp blijft en je handen uit de mouwen steekt. 

Meneer Mirrezai  is slechts drie dagen op Lesbos geweest. In die periode kwamen er, gelukkig, weinig tot geen boten binnen. Hij verveelde zich en begon zich te ergeren aan ego’s die daar net als in iedere andere organisatie of bedrijf zijn. Zijn indruk was slechts een momentopname en het heeft jammer genoeg zijn focus bepaalt. Ik heb er zelf ook last van gehad, maar in de loop van de week zag ik ook dat deze vrijwilligers ongeacht hun persoonlijkheden met elkaar goed werk verrichten. En dat is belangrijker!

Helaas voor Mirrezai. De ervaring viel even tegen en hij besloot stampvoetend naar huis te gaan. Als hij iets meer geduld had gehad, dan had hij gezien dat zijn ergernissen minder belangrijk zijn dan het ‘grotere’ dat daar moet gebeuren. Hij had kunnen helpen in de vluchtelingenkampen waar de omstandigheden erbarmelijk zijn, dekens kunnen uitdelen in Moria waar kinderen nu doodvriezen, vervuilde stranden kunnen opruimen of mensen in shock kunnen troosten. Maar nee, zijn ergernissen voerden de boventoon en moesten geventileerd worden in de Volkskrant. Als je je eigen mening vooropstelt op een moment dat er hulp moet worden verleend, wie is er dan eigenlijk een egoïst? Het andere wat je op Lesbos namelijk ook leert is hulp verlenen dat verder strekt dan je eigen professie. Het komt aan op menselijk handelen, vaardigheden die ook voor een huisarts zo belangrijk zijn.

Genoeg over Mirrezai. Er moet namelijk iets belangrijks gebeuren! Op dit moment duurt het namelijk 5 dagen voordat vluchtelingen zich kunnen registreren en met die papieren kunnen doorreizen naar Athene. De omstandigheden in vluchtelingenkamp Moria zijn zo schrijnend dat duizenden gezinnen met hun baby’s in de vrieskou buiten moeten slapen. En dat kostte tot nu toe het leven van een klein mensje dat in Europa zo groot had kunnen worden. Ook Nederlandse vrijwilligers zijn daarom extra in de weer om dekens en voedsel naar het kamp te brengen. De temperatuur lijkt nu gelukkig weer iets omhoog te gaan, maar grote organisaties zoals Artsen zonder Grenzen, UNHCR, International Refugee Committee, maar ook de Griekse overheid moeten zich gaan voorbereiden op barre omstandigheden in deze gekke winter. 

Omdat dit grote logge organisaties zijn, komen de hand- en spandiensten juist aan op vrijwilligersorganisaties. Ja, je leest het goed; vrijwilligers! Als je op Lesbos bent geweest, dan heb je namelijk ook gezien dat de ene organisatie niet per se beter is dan de andere. Ze vullen elkaar juist aan waar dat nodig is. Zo zijn de vrijwilligers van Better Days for Moria hard aan het werk om er voor te zorgen dat iedereen de volgende ochtend haalt. Ook de Nederlandse vrijwilligersorganisatie Stichting Bootvluchteling  ondersteunt de kampen op Lesbos. Want als er geen boten komen, is het werk in de kampen heel hard nodig!  

Iets anders waar vrijwilligers goed in zijn, is via kunstacties aandacht vragen voor het vluchtelingenvraagstuk. Zo legde Greenpeace gisteren een vredeskrans van zwemvesten op de vuilnisbelt van het eiland. Er zijn ook collega’s van mij die van deze oude zwemvesten polsbandjes maken en die gratis verstrekken in de hoop dat mensen een eigen bijdrage blijven doneren aan vrijwilligersorganisaties. 

Hun aanwezigheid blijft van levensbelang. Het zijn de vrijwilligers uit heel Europa die laten zien dat er in de aanpak van de humanitaire crisis wel één Europa is. Op een avond terwijl ik met een nachtkijker de zee over tuurde, sprak ik een Griekse visser. “Hoelang denk je dat ik hier al sta te helpen”, vroeg hij me. Ik gokte 3 tot 4 jaar, maar het ware er 10! De humanitaire crisis is een full-time job geworden die wordt ingevuld door hoogopgeleide jonge ambitieuze mensen voor wie er in Europa geen banen zijn, is mijn indruk. Zo sprak ik op het uitkijkpunt met Alexandra, een advocate uit Athene, maar ook met de 19-jarige Felicia uit Rotterdam. Ze was officieel te jong voor de Nederlandse organisatie, maar haalde geld op en besloot op eigen initiatief te gaan. Ter plekke sloot ze zich aan bij de Noorse organisatie Drop in the Ocean. Op haar scooter scheurt ze rond op de dirtroad om op tijd bij een gestrandde boot te zijn en de verdrietige vaders te steunen. Zo kan het ook Mirrezai. Je bent nooit te oud en te wijs om te leren. Ik zou zeggen, grijp je tweede kans!

Afbeelding 1: Vluchtelingen staan in Moria in lange rijen te wachten tot het hun beurt is om geregistreerd te worden Afbeelding 2: Greenpeace legt een vredeskrans van reddingsvesten op de vuilnisbelt van Lesbos Meer lezen in de serie ‘Kerst op Lesbos’: Deel I: Kerst op Lesbos Deel II: De ontmenselijkende werking van een vluchtelingenkamp Deel III: Het grote probleem van staatloosheid onder kinderen