'Wij hebben de metalen, jullie de welvaart'

Toen mijn collega en mensenrechtenverdediger Juvience Chalwe, geboren en getogen in de “copper belt” in Zambia, eind vorig jaar op bezoek was in Nederland, kon ze niet geloven wat ze zag. Het koper uit haar gemeenschap is hier overal in te vinden. “Wij hebben de metalen, jullie de welvaart”, zei ze.

Invoer van metalen uit de armste landen is tussen 2012 en 2019 gestegen van 3,9 kg per Nederlander naar 21,1 kg, zo blijkt uit de Monitor Brede Welvaart die deze week is gepubliceerd. Nederland is een van de grootste importeurs van metalen in Europa. Helaas trekt deze vraag naar grondstoffen een grote wissel op mensenrechten en milieu. Nederland kan haar verantwoordelijkheid niet langer negeren moet middels wetgeving ervoor te zorgen dat mensenrechtenschendingen voortvarend worden aangepakt.

Ontwikkelingslanden zijn belangrijke producenten van metalen en mineralen zoals koper en kobalt. Grondstoffenhandel met landen als Nederland zou kunnen bijdragen aan welvaart, maar de voordelen wegen niet op tegen de schade die het veroorzaakt. Nog altijd zien we hoe mijnbouw negatieve gevolgen heeft op gemeenschappen en de leefomgeving. Kobalt uit de Democratische Republiek Congo, essentieel voor elektrische batterijen, wordt gelinkt aan kinderarbeid en vervuiling van lucht en water. De winning van koper, wat onder meer te vinden is in elektronica en mobieltjes, veroorzaakt ernstige gezondheidsproblemen.

Juvience moest noodgedwongen naar een andere plek verhuizen omdat haar zoontje veel last had van oogontstekingen door de zwaveluitstoot van de kopermijn. Ook zorgen de ondergrondse explosies in de mijn ervoor dat huizen scheuren of zelfs helemaal instorten.

Als grootinkopers heeft Nederland een verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat grondstoffen op een zo duurzaam mogelijke wijze gewonnen worden en de lokale bevolking niet wordt benadeeld en mensenrechten worden nageleefd. De risico’s in de ketens zijn al decennialang bekend. De Nederlandse overheid heeft in samenwerking met het bedrijfsleven, vakbonden en maatschappelijke organisaties initiatieven opgezet om risico’s in de grondstoffenketens aan te pakken. Deze initiatieven zijn echter allen gebaseerd op vrijwilligheid. En dat heeft de afgelopen jaren onvoldoende effect getoond.

Vrijwillige standaarden zijn sympathiek maar schieten in de praktijk helaas te kort om mensenrechten, en vrouwenrechten specifiek, te waarborgen. Extra inzet als het gaat om het beschermen van vrouwenrechten en gendergelijkheid, een belangrijk speerpunt ook van het ministerie van Buitenlandse Zaken, is essentieel. Vrouwen worden onevenredig hard geraakt door schendingen in grondstoffenketens door de al bestaande genderongelijkheid.

Een sterkere stok achter de deur is cruciaal. Er zijn meer bindende maatregelen, waaronder nationale wetgeving, nodig om alle bedrijven ertoe te krijgen schade voor mensen en milieu te voorkomen en daar waar het plaatsvindt aan te pakken.

Juvience was naar Europa gekomen om Europese overheden van de noodzaak voor wetgeving te doordringen. In deze tijd van ‘reset’ en een brede roep om een groene en duurzame toekomst, is er geen betere tijd om de juiste stappen te zetten. Nederland komt dit najaar met nieuw beleid voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen en kan de bal in het doel koppen met nationale wetgeving, die rekening houdt met vrouwenrechten. De tijd is er rijp voor!