Wie zit er in Rusland aan welke knoppen?

Voor het westen zou het gunstig zijn als Poetin hier inderdaad achter zat.

Zaterdagochtend leken twee Russische kruisraketten van het type Kalibr een eind te maken aan de graanovereenkomst die nog geen vierentwintig uur daarvoor tussen Oekraïne en Rusland gesloten was. Ze sloegen in op de kades van Odessa waar meteen branden uitbraken. Twee andere Kalibrs waren ook op weg maar werden tijdig door een Oekraïens antieraketsysteem uit de lucht geschoten. De Kalibr is een beproefd wapen dat door Rusland ook aan andere landen wordt verkocht. India betaalde er $6,5 miljoen per stuk voor.

Tot zover de betrouwbaarheid van Rusland. Tot zover de misdadige natuur van Poetin. Hij heeft gewoon een wreed spel gespeeld met de secretaris-generaal van de Verenigde Naties Antonio Guterres en de Turkse leider Recep Erdogan. Zij hebben zich de afgelopen tijd het vuur uit de sloffen gelopen om de graanexport uit de Zwarte Zee opnieuw op gang te brengen. Alleen zo kan hongersnood in Afrika nog op het nippertje worden voorkomen. 

Kunnen we het daarbij laten? Is het tot zover duidelijk? Was dat maar waar want eigenlijk weten we maar twee dingen: 1. dat er een overeenkomst is gesloten om de export van graan ondanks de oorlog op gang te brengen en 2. dat er vier kruisraketten afgeschoten zijn in de richting van Odessa. Cruciaal is wie de opdracht daartoe gaf en hoe de commandostructuur aan de Russische kant functioneert van het Kremlin tot aan de frontlijn.

Aan de graanovereenkomst ging lang overleg vooraf. Secretaris-generaal Guterres speelde daarin een belangrijke rol. Hij voerde onder andere overleg met de twee Vladimirs, Poetin en Zelensky.

De uiteindelijke overeenkomst is afgelopen vrijdag in Istanboel getekend. Namens de Russische Federatie gebeurde dat door de minister van Defensie Sergei Shoigu. Shoigu zit al sinds 2012 op zijn post. Hij behoort tot het kleine groepje vertrouwelingen rond Poetin. 

De hamvraag wordt nu nog klemmender: wie heeft die vier kruisraketten af laten schieten? Is dat de zoveelste blunder van rotzooiachtig opererende strijdkrachten zoals de aanslag op de MH17? Rusland heeft een eeuwenlange traditie van zeer grote maar slecht geleide en georganiseerde strijdkrachten. Nevermind dat je daarmee met veel geluk en wijsheid een oorlog kunt winnen zoals Stalin bewees tussen 1941 en 1945. Eerst had hij het Rode Leger onthoofd door zowat alle ervaren opperofficieren weg te zuiveren en te liquideren. Daarna overwon hij de Duitsers toch door ze zich verloren te laten lopen in het eindeloze Rusland. Bij zijn tegenoffensieven deden de aantallen eigen verliezen er niet toe. Stalin had het nooit vol kunnen houden zonder massale Amerikaanse hulp op het gebied van vliegtuigen, vrachtwagens en ander materiaal. 

Is dit een blunder? Was het Poetin die zijn minister van Defensie schoffeerde? Was het de bewindsman zelve? Zit er ergens tussen het Kremlin en de legertop een groepje radicale putschisten dat deze overeenkomst wilde saboteren voordat ze zich kon ontwikkelen tot een fundament voor bredere overeenkomsten om de oorlog te stuiten? En als het allemaal toch een opzetje was van Poetin en Shoigu, wat willen ze er dan in hemelsnaam mee bereiken? Deze actie wekt wereldwijd immers alleen maar meer woede en agressie. De strategische winst op korte termijn wordt - zo aanwezig - ruimschoots teniet gedaan door de voor Rusland ongunstige effecten op de langere duur.

Was dit plan of was dit chaos en waar begint die chaos dan?

Zaterdagmiddag rond een uur of twee stond op de site van het officieuze Russische persbureau Tass nog een feitelijk bericht over het tekenen van de overeenkomst. Een ander bericht citeerde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken, die prijzende woorden sprak.

Voor het westen zou het gunstig zijn als Poetin hier inderdaad achter zat. Dat is minder gevaarlijk dan een Rusland waarvan je niet weet wie aan welke knoppen zit.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.