Wie kent een formule die voor meer balans in de wereld gaat zorgen ?

Het is altijd bijzonder hoe mensen iets moeilijks heel eenvoudig kunnen maken. Ik heb daar altijd groot respect voor. Zit je zelf met de handen in het haar en zie je tegelijk door de bomen het bos niet meer, komt er een knappe kop op de proppen die alle onduidelijkheid wegvaagt. Het probleem is in één zin geformuleerd, en de oplossing is er meteen ook maar bij gezet. Plotseling schijnt de zon weer en is de lucht strak blauw.

Er is een uitspraak van Einstein waar ik dan vaak aan moet denken. Toen hem gevraagd werd hoe hij alles toch zo eenvoudig maakte, antwoorde hij: “Alles moet zo simpel mogelijk gehouden worden, maar ook niet simpeler.” Tsja, da’s natuurlijk simpel gezegd voor iemand die de wereld nog steeds versteld doet staan met zijn E=MC2. Mooi eerbetoon ook dat we 100 jaar na zijn algemene relativiteitstheorie het meest harde bewijs ooit vinden voor zijn redeneringen.

Er zijn meer knappe koppen. Eén ervan is Thomas Piketty, die een paar jaar geleden een opzienbarend boek schreef met de titel ‘Kapitaal in de 21ste eeuw’. Voor de gewone mens was het vooral opzienbarend dat het zo ontzettend dik was en vol stond met grafieken en formules. Maar de belangrijkste boodschap is heel eenvoudig. Piketty toont historisch bewijs voor de formule R > G. Het rendement op geld R groeit harder dan de groei van het inkomen G. Dus de verschillen tussen de top (die het kapitaal bezit) en de mensen in loondienst (die inkomen ontvangen) wordt steeds groter.

Een andere knappe kop schreef toevallig ook een boek dat Kapitaal heet. In 1867 al. Zijn naam was Karl Marx. Ook dit boek is natuurlijk weer superdik. Ik vraag me af of veel mensen die zich vandaag de dag econoom noemen het hebben gelezen. Ik in elk geval niet, tijdens mijn studie ging het vooral over het kapitalisme. Marx werd gelijk gesteld aan het communisme en daarom behoorlijk verguisd. Wist ik veel dat Marx in zijn boek een lofzang brengt op het kapitalisme.

Er staan in dit boek twee prachtige formules. Heel simpel natuurlijk. De eerste is WGW. Dit staat voor de ruilhandel in de vroegere samenlevingen, waar mensen Waren verbouwen (aardappels ofzo) om er uiteindelijk andere Waren voor terug te krijgen (een huis, schoenen en een brood). Geld is in deze cirkel slechts de gelijke noemer die wordt gevonden om de boel een beetje eerlijk te verdelen.

De andere formule is GWG. Deze kant op geredeneerd betekent het dat er Geld wordt geïnvesteerd om Waren te maken, welke vervolgens weer voor Geld worden uitgeruild. De WGW formule staat symbool voor het communisme, de GWG formule voor het kapitalisme. Je kunt nog een stap verder gaan door de W uit de vergelijking te halen, waarna je alleen GG overhoudt. Die formule staat natuurlijk voor de financiële wereld. Geld verdienen met geld. Heel gek eigenlijk, want in die wereld wordt er geen brood gebakken.

Het probleem met de GWG formule (en ook GG) is dat er geen natuurlijke rem zit op de  groei van Geld. Voor WGW is deze simpel, want waarom zou je 10 broden ruilen hebben als je er maar 1 op kan. Met Geld kun je vrijwel alles kopen, nu en later en daarom kan je er eigenlijk nooit genoeg van hebben.

R > G en GWG. Het zijn twee simpele formules die het kapitalisme typeren. En er zitten ook hele goeie dingen aan het kapitalisme hoor. Het kapitalisme zorgt bijvoorbeeld voor prikkels, voor groei, vooruitgang, vrijheid, democratie, noem maar op. Veel meer dan het communisme. Maar er zit toch een belangrijk gevaar in de twee formules, want op beiden zit geen natuurlijke stop. Dat is niet erg zolang er genoeg te verdelen is, of het nu om ruimte of middelen gaat.

Helaas. Laat nu die ruimte en die middelen juist wel opraken. Er is steeds meer schaarste aan grondstoffen, er zijn zoveel mensen op de aarde dat we er bijna twee nodig hebben om iedereen te voeden, de lucht wordt vies en de natuur verdwijnt. Tegelijkertijd worden de rijken steeds rijker en de grote bedrijven steeds machtiger. Die lukt het dan ook steeds eenvoudiger om te groeien, bijvoorbeeld door slimme belastingconstructies op te zetten en een krachtige lobby te voeren. Er zit geen rem op, en straks heeft het kapitaal alles opgeslokt en is de aarde op.

Welke knappe kop maakt dit moeilijk probleem ineens heel makkelijk? Wie kent een formule die weer gaat zorgen voor meer balans in de wereld?