Westerse media moeten hun beperkte blik op Afghanistan verruimen

‘Hoe kan het dat de Taliban zo snel het land overnam? Waarom kwam het Afghaanse leger niet in actie? Waarom kwam het volk niet in opstand?’ Afghanistan domineert het nieuws maar zelden worden de juiste vragen gesteld. Op enkele media na , blijven we vanuit een geframede blik, met persoonlijke belangen voorop, naar de situatie kijken. Door deze vorm van eenzijdige berichtgeving, subjectieve vragen, framing, stereotyperingen en beperkte representatie van diverse bronnen, zijn we in Nederland vooral aan het navelstaren.

Als je het mij zou vragen zou ik zeggen: Nee, de situatie is helemaal niet verkeerd ingeschat. Sterker nog het was gepland en staat in grote lijnen in deze ‘vredesovereenkomst’. Een akkoord dat op 29 februari 2020 is ondertekend tussen de Verenigde Staten en de Taliban in Qatar. Deze overeenkomst beslaat vier A4-tjes en staat op de website van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

En wat staat er in? Dat de Islamitische Emiraten van Afghanistan – de naam die Afghanistan nu gekregen heeft – de Afghaanse bodem niet zullen gebruiken om aanvallen op de VS en zijn bondgenoten voor te bereiden en of uit te voeren; terugtrekking van de buitenlandse troepen; de VS de Taliban als formele machthebbers van Afghanistan niet zullen erkennen maar dat de Taliban wel mogen onderhandelen met de zittende Afghaanse regering om een politieke regeling te treffen en dat de VS dialoog tussen de verschillende Afghaanse partijen en de Afghaanse economie zal stimuleren. Ook wordt vermeld dat de VS de gevangen Talibanstrijders vrijlaten.

Als we nu naar de situatie kijken kunnen we concluderen dat de politieke regeling die de Taliban heeft kunnen treffen met de zittende Afghaanse regering die van een totale overname is. Waarom kwamen anders de 300.000 Afghaanse soldaten niet in opstand tegenover de 75.000 Talibanstrijders? De Afghaans-Engelse Hammasa kreeg een video uit Afghanistan in handen waarin soldaten uit de Nationale Afghaanse Leger door hun opperste bevelhebbers hoorbaar gemaand worden om hun wapens neer te leggen vanwege het ‘vredesakkoord’. Speculaties in de media dat deze soldaten ‘overgelopen’ zijn en of sympathieën hebben voor de Taliban is daarom eenzijdig. Ongetwijfeld zal dit voor een deel gelden, maar het doet de meerderheid van deze moedige soldaten tekort die ‘met ons belastinggeld’ niet doen waar zij voor getraind waren.

De vragen moeten daarom niet gaan over de rol van het leger maar over het akkoord: hoe komt het dat we in vredesnaam dit akkoord hebben laten ondertekenen? Wat was überhaupt onze rol als Europese mogendheid in dit proces? Hadden we wel een rol, en zo ja, hebben we die genomen? Zo niet, waarom? En nog belangrijker: hoe komt het dat wij als internationale gemeenschap geen voorwaarden stelden aan dit akkoord? Bijvoorbeeld: recht op onderwijs voor meisjes en vrouwen in ruil voor vrijlating van gevangenen?

Waarom lieten we ons zo leiden door de belangen van Trump en de VS om dit akkoord op deze manier vorm te geven? Genoeg Afghaans Nederlandse oproepen die aandacht vroegen: offer onze rechten en vrijheden niet op voor zogenaamde vrede. Waarom is daar geen gehoor aan gegeven? Door onze indirecte steun als bondgenoten van de VS aan dit akkoord, hebben we in Europa de voedingsbodem voor deze overname gecreëerd.

Tot slot de vraag waarom de Afghaanse bevolking niet in opstand komt. ‘Omdat ze Talibanaanhangers zijn’ is een eenzijdig perspectief. Goed bedoelende deskundigen slaan toch de plank mis wanneer ze een inclusieve en meerzijdige blik ontberen. Representatieve bronnen in de media zijn daarom belangrijk voor het schetsen van een evenwichtig beeld van de situatie.

En nu het antwoord op de gestelde vraag. In eerste instantie is het Afghaanse volk net zo overvallen als wij, ook zij zagen dit niet aankomen. Tel daarbij op dat het Nationale Afghaanse Leger, het enige met wapens in het land, niet in verzet mocht komen. Hoe kan de gewone man of vrouw op straat dan wel in verzet komen tegenover de met tanks bewapende, paraderende Taliban?

Desondanks zijn er veel jongeren in verzet gekomen. Naast gewone burgers doen de Australische filmmaker Jordan Bryon en Afghaanse fotograaf Khyber Khaan verslag van deze protesten. Inmiddels is in veel steden de Afghaanse vlag een symbool voor het verzet geworden. Ze weigeren de zwart-rood-groene Afghaanse vlag neer te halen en de witte Islamitische Emiraten van Afghanistan op te hijsen. Beeldmateriaal van protesterende Afghaanse vrouwen die met vrees voor eigen leven weigeren zich te onderwerpen aan dit niet-democratisch gekozen regime, heeft inmiddels ook de Nederlandse pers bereikt.

Deze informatie komt pas tot je als je een inclusieve en meerzijdige blik op berichtgeving hebt. Daarom moeten de media niet langer bang zijn dat ze de standpunten en berichten niet door ‘Westerse’ journalisten kunnen laten verifiëren en dit alternatieve narratief overbrengen. De Afghaanse activisten, journalisten en gewone moedige burgers verifiëren die wel. Misschien is het tijd om ook naar hen te luisteren.