Welke toekomst willen we eigenlijk?

In deze coronatijd ervaren we meer dan ooit hoezeer we afhankelijk zijn van een rechtvaardige en zorgzame overheid. Steunmaatregelen en doortastende acties met ons gezamenlijke belastinggeld zijn van levensbelang om het land er weer bovenop te helpen. De grote vraag hierbij is: gaan we de oude status-quo herstellen of zetten we in op een samenleving die anders mag zijn?

We zullen niet terug kunnen in de tijd. De investering die onze regering doet komt sowieso ten goede aan de toekomst. Maar welke toekomst is wenselijk? We kunnen zonder verder na te denken voluit aan de slag met het herstellen van de oude economie, de im- en export en oude hoeveelheden productie van alle oude zaken. Maar is het ook niet het moment om elkaar te vragen: In welke samenleving wil jij leven? Weten we überhaupt wat waardevol is?

Het formuleren van ‘cruciale beroepen’ gaf ons al een heel ander beeld van wat belangrijk is dan hoe we verschillende beroepsgroepen doorgaans belonen. Nu tegenstellingen wegvallen en we ervaren hoezeer we afhankelijk zijn van elkaar, is het een tijd die ons de kans geeft om de samenleving anders te bekijken. We weten immers doorgaans allemaal wel waar we tegen zijn. Maar weten we wat we wél willen? Het zou kunnen dat we het daar meer over eens zijn dan het gebruikelijke mediakabaal ons jarenlang deed geloven.

Ik zou deze vragen graag beantwoorden. En er zijn ongetwijfeld veel anderen met een sterke mening hierover. Maar voordat gebruikelijke stemmen zich opwerpen is het allereerst belangrijk dat de vraag écht gesteld wordt. En dat we leren luisteren naar de antwoorden van jong, oud, van stad en platteland, uit alle lagen, hoeken en gaten van ons land.

Bij een eerdere crisis, in 2008, was alles erop gericht om terug te keren tot de wereld van ervoor. De mensen die daar zeggenschap over hadden, waren volksvertegenwoordigers. Zij spraken en handelden niet namens hunzelf of namens grote bedrijven. Hoewel? Wat zij deden was ingegeven door een financiële, economische blik. Ons burgers werd niets gevraagd. De economie is natuurlijk enorm relevant maar niet het enige dat er toe doet, zeker niet als de grote bedrijven hun winsten naar aandeelhouders of via brievenbusfirma’s in Panama aan ons land onttrekken.

Is er, afgezien van het draaiend krijgen van onze economie nog een groter verhaal, een beeld van goed samenleven dat ons houvast geven als we denken aan de toekomst? Kunnen we ons voorbereiden op het onbekende? Eeuwenlang gaven volksverhalen, religieuze rituelen en culturele tradities verband aan ons leven. Het waren grote, allesomvattende structuren die door generaties voor ons waren uitgesleten en zoveel mogelijk van onze gedachten en gevoelens een plek wisten te geven. Maar éénrichtingverkeer was het niet. Jij was het zelf die meesprak, meezong, tradities doorgaf en deelnam aan de rituelen.

Ook zaken die onbegrijpelijk zijn kregen hierin een plek. In de moderne tijd laten we de dominee ons niet meer vertellen waar we in geloven moeten. Muziek en dans hebben we in het theater gezet, zingen doen we alleen nog in het voetbalstadion en in plaats van verhalen te vertellen rond het haardvuur kruipen we ‘s avonds voor de televisie. Dit betekent dat we ontwend zijn geraakt om te gaan met aan het mysterie, het ongrijpbare van ons bestaan.

Nu we te maken hebben met grote onzekerheid volgen we het nieuws dat live binnenstroomt. De media kennen geen twijfelruimte, voor net niet-weten is er geen plek. Deskundigen, specialisten en de mensen van overheid werken hard om ons zekerheden te bieden. Zij zullen ons niet kunnen vertellen waar we in geloven kunnen of welke toekomst goed voor ons is.

Sinds 2008 is er veel veranderd. Het tekort van het gangbare economische en financiële stelsel is voelbaar geworden. We hebben dit gevoeld in de huizenprijzen, het lerarentekort, werkdruk in de zorg en de problemen bij boerenbedrijven. We voelen het ook aan de opwarming van de aarde, het wantrouwen naar duurzaamheidsmaatregelen, de aardschokken in Groningen en de vrees voor wie dit alles moet gaan betalen. We leven niet meer in 2008. Maar gaan we miljarden investeren om terug te keren naar 2019, of durven we de vraag te stellen: wat is voor jou een goede wereld?