Weg met het 'Dan ga je toch ergens anders werken'

Uitspraken als ‘dan ga je toch gewoon ergens anders werken’ maken de problemen van de lage lonen en vele vacatures alleen maar groter. Gebruik een andere bezweringsformule voor de werkgevers om het evenwicht in de maatschappij weer terug te krijgen: ‘dan verkoop je toch gewoon de boot?’ 

Vier jaar geleden zat ik voor het eerst bij de cao-onderhandelingen van een grote winkelketen. De medewerkers eisten meer loon. ‘Als mensen meer willen verdienen, dan gaan ze maar ergens anders werken’, bulderde de hr-manager, die van zijn bovenbaas de opdracht had gekregen om de loonkosten naar beneden te drukken. Typische werkgeversretoriek, die we met ons onderhandelingsteam van winkelmedewerkers eenvoudig konden pareren. We betoogden dat de mensen die voor de hoge omzet hadden gezorgd moeten meedelen in de winst, dat het beter is voor het bedrijf om mensen met ervaring te koesteren, en bovenal dat werk moet lonen. 

Het afgelopen jaar valt het mij op dat de uitspraak ‘dan ga je toch ergens anders werken’ uit de directiekamers is ontsnapt en als een soort bezweringsformule boven de samenleving hangt. ‘Verdienen mensen maar 11 euro per uur voor het runnen van een winkel? Waarom gaan zij niet ‘gewoon’ ergens anders werken?’, hoorde ik geregeld tijdens de stakingen bij Gall&Gall. Of bij het aangekondigde massaontslag van 250 Primark-medewerkers: ‘Zij kunnen toch ‘gewoon’ ergens anders aan de slag? Vacatures zat!’

Dagelijks spreken mijn collega’s en ik met winkelmedewerkers die met liefde bij de Bijenkorf, Hema en Intertoys werken. Zij runnen de winkels waar we zo graag kopen, zij hebben een netwerk opgebouwd van collega’s, klanten en toeleveranciers. Zij zetten zich in om de roosters rond te krijgen, de winkel netjes te houden en diefstal tegen te gaan. Vaak tegen minimumloon, dus ietsje meer dan 10 euro bruto per uur. Steeds weer tref ik medewerkers die op een normale manier met hun directie in gesprek willen over meer waardering en meer loon. Vrijwel altijd krijgen zij nul op het rekest. Als zij dan de moed bijeen rapen om zich in de publieke opinie uit te spreken voor betere werkomstandigheden en in actie te komen, dan roept en twittert het volk als het koor in een Griekse tragedie: ‘dan ga je toch ergens anders werken.’ 

Het ‘ga toch gewoon ergens anders werken’ is het ‘let them eat cake’ van de doorgedraaide banencarrousel. Met de nadruk op ‘gewoon’. Alsof het een vanzelfsprekendheid is dat mensen ergens anders ‘gewoon’ een beter contract krijgen. Natuurlijk is er niets mis mee om eens in de zoveel tijd van baan te wisselen. Maar laten we niet doen alsof het ‘gewoon’ is om als een soort nomade van het ene naar het andere werk te trekken.

Ook de instanties hebben de neiging om mee te zingen in dit koor. Primark-medewerkers die met ontslag werden bedreigd, vertelden mij dat zij een gesprek hadden met het UWV. ‘Geen zorgen, wij kunnen jullie zo naar ander werk bemiddelen.’ Terwijl de medewerkers hadden gehoopt dat het UWV de opstelling van Primark juist zou veroordelen.

Ook in de polder raakt een woord als ‘wendbaarheid’ in zwang. Deze houding is een groot gevaar voor de kwaliteit van werk in sectoren met de laagste lonen. Want als iedereen voortdurend maar naar ander werk moet worden begeleid, als elke ervaring steeds weer door de wc wordt weggespoeld, wie zorgt er dan voor goede bediening op het terras, wie verzorgen de logistiek en de verkoop in de winkels? En: hoe gaan de lonen omhoog als we de mensen die daarvoor opkomen steeds naar een andere plek jagen?

Het ‘dan ga je toch ergens anders werken’-adagium is koren op de molen van eigenaren van winkelketens en uitzendbureaus. Zij vinden het maar niks dat medewerkers de krachten bundelen en de straat opgaan voor hogere lonen. Zij gaan het liefst steeds opnieuw op zoek naar mensen die voor nóg minder geld het werk weer eventjes kunnen doen. Hun grote droom is een enorme poule van laagbetaalde mensen die van baan naar baan trekken en die zij steeds weer opnieuw kunnen uitbuiten. Terwijl HR-managers vaak heus wel zien dat er problemen ontstaan. Het wordt tijd dat zij tegen de aandeelhouders en winkeleigenaren die bij hen zeuren om lagere loonkosten zeggen: ‘dan verkoop je toch gewoon de boot.’ Laten we hen in koor bijval geven.

cc-foto: Joost J Bakker