Vrijheid versus preutsheid: de laatste is aan het winnen

Twee weken geleden censureerde ik een cartoon. Een cartoon over moslims, om precies te zijn een spotprent over de president van Iran. Ik zei er luid en duidelijk bij dat ik de cartoon censureerde. Je zou verwachten dat er een explosie van protest zou volgen, woedende tweets, gillende Facebook-reacties, verontruste reacties. Misschien zelfs wel een debat. Niets van dit alles,  geen enkele klacht zelfs. Niet één.

Het betrof een cartoon van Jean Gouders naar aanleiding van het bezoek van de Iraanse president Hassan Rohani aan Rome. Om de streng gelovige buitenlandse bezoeker niet te kwetsen was een aantal naakte beelden in het Musei Capitolini met doeken afgedekt. Want streng gelovigen zijn zoals bekend nogal allergisch voor vrouwelijk naakt.

Op de cartoon was te zien hoe de president zo’n doek wegschuift en naar de blote borst van een vrouwelijk standbeeld gluurt. Niks mis mee maar om de cartoon ook op Facebook te kunnen plaatsen had ik voor die gelegenheid een zwart balkje over de tepel geplakt en erbij gezet: “In verband met het Facebook-beleid ten aanzien van vrouwelijk naakt moet je klikken om de originele cartoon te zien.”

De schaamlappen voor Rohani waren wereldnieuws. Zelfs media die zelf iedere vorm van vrouwelijk bloot vermijden maakten er melding van. Maar het censureren van de cartoon er over maakte niets los. Waarom eigenlijk niet? Ik kan alleen maar vermoeden dat het komt omdat de censuur in dit geval door Facebook wordt opgelegd en niet door moslims. Onterecht want het is geen wissewas, het heeft gevolgen voor hoe we denken over seksuele vrijheid.

Facebook voert een idioot beleid ten aanzien van vrouwelijk naakt. Plaats naakt en je wordt gecensureerd. Zelfs groenten die op vrouwelijk naakt lijken worden verboden. Af en toe is er protest, bijvoorbeeld als Doutzen Kroes op Instagram (ook eigendom van Facebook) haar baby niet de borst mag geven maar voor het overige wordt deze krankzinnige censuur gelaten geaccepteerd. We vinden het kennelijk wel best. Of we hebben het idee dat we er toch niets tegen kunnen doen. Ik ben er nog niet uit welke van de twee redenen ik het ergst vind.

Dat reikt veel verder dan alleen maar Facebook of Instagram. Die sites zijn steeds meer onze portalen tot internet, ze bepalen hoe we internet te zien krijgen. En internet is steeds meer onze echte wereld. En ze zijn daarbij de klok aan het terugdraaien. Met grote gevolgen.

Eind vorig jaar maakte Playboy bekend dat het beroemde blootblad stopt met het publiceren van naaktmodellen. De officiële reden luidt dat naakt al overal te zien is op internet en geen unique selling point is. Dat de millennials   moeite met naakt hebben. Vermoedelijk is dat een regelrechte leugen en is er juist sprake van het tegenovergestelde. Playboy laat het naakt weg omdat het anders niet meer te zien is in dominante digitale distributiekanalen. Want Apple bijvoorbeeld is nog een tandje erger dan Facebook op dit gebied. Nergens in de ‘digitale kiosk’ van de computergigant is naakt te vinden. Er zijn duizenden tijdschriften die je kunt kopen of waarop je je kunt abonneren maar geen blootbladen. Het is alsof je in een kiosk in Staphorst of Urk staat.

Zo werd het nieuwste boek van de filosoof Maarten Doorman geweigerd door de e-bookwinkel van Apple omdat op de cover van ‘De navel van Daphne’ inderdaad een vrouwennavel te zien is, en een blote dij. Geweigerd! Daar kun je je schouders om ophalen maar waarom eigenlijk? Als de iBookstore een gewone boekwinkel was die hetzelfde zou doen was de wereld te klein. Maar omdat het Apple is, of Facebook, of een andere digitale gigant pikken we het allemaal maar.

Apple en Facebook zijn de facto monopolisten. Zij bepalen wat wij mogen zien op onze eigen machines. Waarom zijn zij, kampioenen van de digitale wereld die zo bevrijdend leek op het gebeid van seks, zo benauwd voor naakt? Niet per se omdat ze er zelf bekrompen ideeën op na houden. Steve Jobs was een hippie, Mark Zuckerberg wil er vast een zijn. Nee, die bedrijven plegen de censuur vanuit economische overwegingen. Het zijn Amerikaanse bedrijven en in de Amerikaanse samenleving geldt de regel dat wie naakt toestaat veel adverteerders kwijtraakt. Family friendly is daar de absolute norm. Dat is de reden dat er geen culturele opstand is want tegen de economie, tja daar wil niemand tegen in verzet komen. Kijk maar naar de bankencrisis.

Maar wacht even, van wie komt die alom heersende family friendly norm dan eigenlijk? Van de economen? Van de reclamemensen? Nee, natuurlijk niet. Die norm wordt opgelegd door conservatieve christenen die een onevenredig zwaar stempel drukken op de Amerikaanse cultuur.

Playboy was in de VS niet voor niets ook altijd een progressief blad dat ten strijde trok tegen de benauwende conservatieve moraal in de breedste zin. Dat gevecht is verloren. Met als resultaat dat vrouwelijk naakt iets vies is geworden, dat verborgen moet worden en niet gezien mag. Zelfs geen navel. Het leidt er toe dat vrouwelijk naakt, hoe onschuldig ook, tot porno wordt verklaard. Tot iets dat vies en voos is.

Ik merk bij mezelf dat er al een soort conditionering optreedt. Als je niet op zoek gaat naar naakt kom je het niet meer tegen. Laatst zag ik min of meer per ongeluk naakt op mijn beeldscherm en het voelde even alsof ik als klein jongetje in de leesmap keek, in mijn jeugd de enige plek waar naakt was te zien.

Er zijn gelukkig mensen die het niet pikken. Of nou er is er één.  Een Parijse onderwijzer heeft een rechtszaak tegen Facebook aangespannen omdat de site een afbeelding die hij postte van het beroemde schilderij L’Origin du Monde van Gustave Courbet uit 1866 verwijderde en vervolgens zijn account afsloot. Toen hij naar de rechter stapte wees Facebook fijntjes op de kleine lettertjes in de license agreement waarin staat dat je het bedrijf alleen mag aanklagen in een bepaald district in Californië. Een hogere Franse rechter heeft nu bepaald dat die clausule nergens op slaat en dat Facebook wel degelijk ook in Frankrijk gedaagd kan worden, het gaat immers om een conflict dat daar speelt.

In de Verenigde Staten zijn ze meteen woest over die uitspraak. Want, zo luidt de redenering , in Europa is de vrijheid van meningsuiting veel minder goed beschermd dan in de VS en straks gaat de rechter ook nog hakenkruizen verbieden. Daarmee wordt volledig voorbijgegaan aan de preutse Amerikaanse cultuur die ons wordt opgelegd, los nog van het feit dat Frankrijk het land is van Charlie Hebdo en de strijd om de vrijheid van meningsuiting vooral in Europa wordt bevochten. In de VS is die vrijheid al economisch kapot gemaakt. Wist je bijvoorbeeld dat er nog nooit een documentaire van Michael Moore op de Amerikaanse tv is vertoond, op 1 uitzondering na.

Dat de strijd om deze persoonlijke vrijheid in Frankrijk plaatsvindt is niet voor niets. Het is het conflict tussen de vrije Franse opvattingen over het lichaam en de benauwende kuisheid van de Angelsaksische cultuur, die nog half in het Victoriaanse tijdperk leeft. Nederland vereenzelvigde zich altijd met die Franse vrijheid maar lijkt steeds meer te kiezen voor de Amerikaanse preutsheid. Dat is zo straks het nieuwe normaal. En er komt geen moslim aan te pas.

cc-beeld voorpagina: D. Mark Laing