We verarmen waar we bij staan

U bent geen krekel. U bent een mier. Als rechtgeaard Nederlander spaart u voor later. Je moet, zegt het Nibud, een appeltje voor de dorst hebben. Wie wat bewaart, heeft wat. Elke dag een draadje is een hemdsmouw in het jaar.

Die hemdsmouw is behoorlijk uitgetrokken. Vrijdag werd bekend dat de inflatie in september meer dan zeventien procent bedroeg. Met dat percentage is de waarde van uw reserve afgenomen. Ondanks de hollende geldontwaarding betalen banken niet of nauwelijks rente. Je verarmt waar je bij staat, wie spaart is een dief van eigen portemonnee. Dit alles is los van het feit dat de koopkracht van je inkomen ook met meer dan zeventien procent is teruggelopen.

Het komt voor een belangrijk deel door de energieprijzen, wordt dan min of meer geruststellend gezegd, maar dat klopt al lang niet meer. Je hoeft geen Nobelprijswinnaar te zijn om dat in te zien. Alles waar veel energie aan te pas komt, wordt veel en veel duurder. Anders gaan de producenten op de fles. 

Donderdagmiddag streken we met zijn tweetjes in het buurtwinkelcentrum neer voor koffie met een lekkere punt taart: €16,50. Voor de goede orde: nergens doemde de Eiffeltoren op, wel afvalbakken voor glas en papier. Dat was dus de laatste keer. Die taart eten we voortaan wel thuis zolang het daar tenminste met ons inflatiegeld nog wel betaalbaar blijft. 

De regering droomt van een teruglopende inflatie en toch nog enige groei in 2023. Daarop zijn alle berekeningen gebaseerd. Die kunnen de prullenbak in, want de record inflatie gaat niet zomaar weg. Je kunt het ook anders formuleren: er vindt een groot proces van verarming plaats. De gevolgen daarvan zijn zeer ongelijk verdeeld. Als iemand met een modaal inkomen aan ziet komen dat twintig procent van de koopkracht verdampt, heeft dat heel andere consequenties dan wanneer een chirurg zoiets overkomt. Met andere woorden: de rijkaard leeft zelfzuchtig voort. Tot 't merg en been wordt de arme uitgezogen.

Om het een beetje te redden heb je een opslag of een pensioenverhoging nodig van een kleine twintig procent of als dat niet haalbaar is, zo dicht mogelijk daarbij. Het spoorwegpersoneel heeft laten zien hoe dat moet: staakt!, staakt!, staakt! 

Nu verschijnt Matthijs Bouman bij Nieuwsuur. Hij verklaart dat zulke grote loonsverhogingen de inflatie alleen maar aanjagen. Uiteindelijk schieten de werknemers in hun eigen voet. Bedrijven zullen dit niet meer kunnen trekken tenzij ze hun prijzen ook met twintig procent verhogen. Appeltje-eitje, toch? Zonder twijfel, maar er gaat toch even wat tijd overheen voor de geldontwaarding zover is voortgeschreden. In de tussentijd ben je even gered. Dat is – inderdaad – denken op de korte termijn, maar kortzichtig is het niet. Mensen met weinig geld kunnen zich namelijk niet veroorloven een langetermijnbeleid uit te zetten. Daar komt toch niks van terecht zonder reserves het hoofd te bieden aan onverwachte moeilijkheden of om kwade tijden even uit te zingen. Als je over twee maanden de huur niet meer kunt betalen, moet je wel voor die loonstrijd gaan. Anders kom je op straat terecht. Om dit te begrijpen hoef je ook hiervoor geen Nobelprijswinnaar Economie te zijn.

Dat is het voorland. Wie niet meteen aan de geeuwhonger ligt, moet zich afvragen of het wel slim is grote hoeveelheden euro's aan te houden. Je kunt die beter omzetten in waardevaste goederen: kunst, juwelen, antieke sportwagens misschien. Ben je avontuurlijk, dan ga je speculeren op termijnmarkten. Laat je centen niet op de bank staan, want daar verdampen ze. Verkoop je huis alleen als je de opbrengst onmiddellijk kunt omzetten in ander waardevast bezit. Voor mensen met een lager inkomen en een paar spaarcentjes: stel de aanschaf van die nieuwe koelkast of computer niet uit. Die worden alleen maar duurder en u weet niet of dat door loonsverhogingen gecompenseerd wordt. 

Natuurlijk: het is ook een kwestie van gokken. Sinds dat online is gelegaliseerd schijnen veel Nederlanders zich daaraan te hebben overgegeven, met name jongeren. Neem ze dat niet te zeer kwalijk. Veel is gokken in het kapitalisme. Toen de Vattenfalls van deze wereld u nog contracten op de lange termijn probeerden aan te smeren, gokten zij erop dat uiteindelijk de energieprijzen op de markt lager zouden zijn dan het bedrag waarop u zich had laten vastleggen. Nu dat voor de energieboeren faliekant is afgelopen, zijn zij acuut met dit spelletje opgehouden. Gokken kan grote verliezen met zich meebrengen maar wie niet gokt, verliest altijd. Dat is het kenmerk van hollende inflatie. 

Mieren, jullie zijn de sjaak en niet zo zuinig ook. En dan laten we voor het gemak de onvermijdelijke recessie maar even buiten beschouwing. 

Bekijk hier de Silly Symphony over de krekel en de mier. Het einde is enigszins hoopgevend voor wie in de cultuur werkzaam is. 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis,  de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis