We moeten voorkomen dat AI een speeltje wordt voor de rijken

De wereld van de kunstmatige intelligentie heeft een nieuwe Linus Thorvalds nodig.

Sinds een paar dagen is ChatGPT 4.0 beschikbaar voor het grote publiek. Het blijkt inderdaad een verbetering. Een beetje freewheelen leverde kloppende informatie op, ook over mijn eigen persoon, terwijl ik tot nog toe in oudere versies regelmatig werd aangeduid als directeur van het NIOD etcetera.

Ook legde het programma mij zonder mitsen of maren uit hoe je een Kalasjnikov uit elkaar moet halen en wanneer het een goed idee is je over te geven aan BDSM en onder welke omstandigheden het gewettigd is je met geweld tegen de regering te verzetten. Alle antwoorden waren kort en duidelijk.

Ze zijn nog steeds gebaseerd op verouderde gegeven want ChatGPT 4.0 raadpleegt geen externe bronnen, zoals Erwin Hodzic in het magazine CT vaststelt. De kennis is gebaseerd op training en dus altijd enigszins verouderd. Ook heeft het programma een politieke voorkeur: bij ideologisch getinte vragen gaat het uit van democratische waarden en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Tenminste, daar komt het wel op neer. Dat is maar goed ook want een objectieve, strikt neutrale kunstmatige intelligentie kan niet bestaan. Er zijn altijd basisuitgangspunten nodig om iets begrijpelijks te formuleren. Je kunt je een gruwelijke toekomst voorstellen waarin kunstmatige intelligentie zich laat leiden door racisme, fascisme of een radicale godsdienstige overtuiging.

Genoeg hierover. Er wordt  gezegd dat dit de echte doorbraak van AI is en een revolutie. Dat valt nogal mee. ChatGPT 4.0 is een hele verbetering, maar we zijn om zo te zeggen medewerkers van Philips die in 1948 een televisie in huis hebben gekregen om rapport uit te brengen over de werking van het toestel en de ontvangst van de experimentele programma's die drie keer per week worden uitgezonden. Dat stadium hebben we zo ongeveer bereikt.

Toch valt één ding al vast te stellen: in de nabije toekomst wordt iedereen die géén of onvoldoende of slechts een tweederangs toegang heeft tot vormen van kunstmatige intelligentie op een achterstand geplaatst. Het ziet er naar uit dat we te maken hebben met een betaald product. Gebruikers van ChatGPT 4.0 lopen al snel tegen hun dagelijkse limiet aan. Om het programma ten volle te kunnen gebruiken heb je een abonnement nodig van twintig dollar per maand. Dat is voor de grote meerderheid van de bevolking in de rijke landen nog wel op te brengen maar voor bijvoorbeeld Afrikaanse studenten een enorm bedrag. Zo zullen ChatGPT 4.0 en hun opvolgers bijdragen tot een groeiende kenniskloof tussen arm en rijk, zowel tussen landen onderling als tussen groepen van de bevolking.

Nu kun je het makers van AI-programma's niet kwalijk nemen dat zij er geld voor vragen. De schoorsteen moet tenslotte roken om het ouderwets te stellen. Toch wordt zo de kiem gelegd voor verdere ongelijkheid.

Dat is een ernstige zaak. We moeten dit probleem erkennen om er iets aan te doen. Dat kan op allerlei manieren. Zo zouden de rijke landen bijvoorbeeld een fonds kunnen vormen waarmee abonnementen worden betaald voor hele instellingen van onderwijs in de Global South, zodat leerlingen, onderwijskrachten en docenten toegang hebben tot het volledige programma. De charlatans die zich opmaken in Den Haag de macht over te nemen, zullen de ontwikkelingshulp wel afschaffen maar het zou een mooi begin zijn als Nederland ontwikkelingslanden waarmee het een speciale relatie onderhoudt, op die manier zou helpen. Of dat de EU op die manier alle landen ondersteunt waar veel illegale migranten vandaan komen: Senegal, Niger.

Ik werk op mijn computer met Linux Mint en LibreOffice. Dat zijn gratis alternatieven voor Windows 11 en Microsoft Office die op punten de concurrentie in kwaliteit zelfs overtreffen.

De vader van Linux is de Fin Linus Thorvalds. In tegenstelling tot Bill Gates maakte hij de broncode van zijn besturingsprogramma meteen openbaar. Daardoor konden ontwikkelaars overal in de wereld zelf aan de slag gaan. Dankzij de generositeit en het idealisme van Thorvalds kwamen en komen steeds nieuwe Linux-distributies op het internet beschikbaar waarbij de makers op elkaars ervaringen voortbouwen. 

Over het algemeen zijn Linux-distributies gratis. Nog iets: ze nemen in vergelijking met Windows veel minder ruimte in beslag op het interne geheugen. Daardoor werken de programma's ook soepel op oudere computers. Dit is van groot belang voor mensen met weinig geld, die niet zomaar een state of the art computer kunnen aanschaffen. De grote meerderheid daarvan woont – opnieuw – in de global south.

Kortom: de wereld van de kunstmatige intelligentie heeft een nieuwe Linus Thorvalds nodig. Hebt U meer overtuiging nodig? Begin eens met een Linux naast Uw Windows te zetten. Dat is binnen een uur gebeurd. Bijvoorbeeld Mint of Ubuntu. Volg de instructies. Een kind kan de was doen.

Ze zijn in de prachtige subcultuur van Linux trouwens al met kunstmatige intelligentie aan de slag.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin ook al is de laatste put nu dicht.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: naast de Palestijnen ook andere volkeren zonder land