We moeten elkaar weer recht in de ogen gaan kijken

Ik las over de repatriëring van Indische Nederlanders naar Nederland nadat Indonesië onder Soekarno in 1948 de zelfstandigheid had uitgeroepen. De terugkeer werd door Nederland niet aangemoedigd, of zelfs bemoeilijkt. Mensen die daar zo lang hadden gewoond zouden hier moeilijk kunnen aarden. Pas toen de Indische Nederlanders steeds vijandiger werden bejegend en Soekarno hen in 1957 tot staatsvijanden verklaarde, werd het terugkeerbeleid versoepeld.

Deze gebeurtenis bracht mij tot de overpeinzing  dat we als mensen ons al vele jaren over grote delen van de wereld hebben verspreid. Zijn we dan ook niet met zijn allen gelukszoekers? Nederland bestaat uit een samenraapsel van veel verschillende bevolkingsgroepen, denk maar aan de grote volksverhuizing tussen de 4e en 6e eeuw (Noormannen en Kelten) en de overzeese migratie en verschepingen richting Noord- en Zuid-Amerika.

Nederlanders hebben zich over de hele wereld verspreid, en elders hun geluk gezocht. Ook de huidige Nederlandse politici hebben hele verschillende roots ( Indonesisch, Joods, Duits, Hongaars, Turks, Koerdisch, et cetera. In de moderne wereld vindt steeds meer vermenging van rassen en culturen plaats, en dat roept ook over de hele wereld tegenkrachten, spanningen en weerstand op. Vreemde gewoonten, godsdiensten, talen of culturele leiden tot uitsluiting en zelfs vijandigheid.

Nederland is niet-Nederlands wat het was. In dat verband kan elk verschil worden aangegrepen om tegenstellingen te polariseren; zo vindt mevrouw Van der Plas dat het dorpsgevoel weer terug moet komen in Amsterdam, om daarmee het verschil tussen stad en platteland uit te vergroten en van een racistisch labeltje te voorzien. En ja voor de Tweede Wereldoorlog was het platteland ook veel recht-conservatiever dan in de steden.

Het vervelende is dat, in deze tijd via sociale media en influencers, allerlei sentimenten worden verspreid of uitvergroot, die vaak enige grond missen. Politici en captains of industry, als Musk en Trump doen hier vrolijk aan mee. Dragen zo bij aan het verkrijgen van macht en financieel gewin. Vrijheid van meningsuiting en commerciële nieuwsgaring krijgen ruime marges. Dit vaak in tegenstelling tot besluitvorming in het publieke domein, waar heel veel procedureregels gelden. Procederen als tegenmacht kan soms veel opleveren om keuzes te beïnvloeden en te corrigeren.

Ook hierdoor wordt de nadruk van eigenbelang vergroot. De rechter komt dan in plaats van samen aan een oplossing te werken. Mensen worden hierdoor  meer wantrouwig naar elkaar en ten aanzien van de overheid, en willen vooral hun eigen gelijk halen. Het natuurlijke gezag van ouders, rechters, politie, onderwijzers, hulpverleners of deskundigen is er niet meer, ikke, ikke wil mijn gelijk, op school in de economisch en publieke ruimte, in de zorg, hulpverlening kortom overal. We worden ook mede door de vele reclames geconditioneerd maximale speelruimte voor onszelf te claimen.

Ik zou willen dat we elkaar weer wat meer recht in de ogen keken om daarin een basis van vertrouwen vinden. De ontmoeting nastreven en niet zoeken naar het verschil, het belangenconflict dat altijd wel te vinden is. De mens is een mengeling van allerlei soms strijdige gevoelens, gedragsuitingen en eigenschappen. We kunnen met elkaar onze destructieve neigingen oproepen en elkaar de tent uitvechten, maar ook kunnen we onze neigingen tot harmonie en samenwerking benutten.

Ik heb de indruk dat we thans in een wereld leven waarin het destructieve, het benadrukken van verschillen overheerst. Het aantal grote conflicten in de wereld lijkt alsmaar toe te nemen, terwijl de tijdgeest schreeuwt om samenwerking en constructief handelen om de toenemende problemen van gezondheid, bestaanszekerheid, armoede aan te pakken.

Ons moreel kompas moet dringend worden gereset. Uiteindelijk willen de meeste mensen hetzelfde, een goed en veilig leven met borging van onze primaire behoeften, zingevende activiteiten en een beetje intermenselijk geluk. In die zin ben ik het eens met Paul Wilders op sociale media “zijn we niet met zijn allen een beetje dolende gelukzoekers?”

cc-foto: Morgan