We moeten dringend praten over de klimaatcrisis met degenen die er niet in willen geloven

Het fatalisme en cynisme in relatie tot de klimaatcrisis tiert welig in de commentaren onder mijn vorige opiniestukken op Joop en wat ik via andere kanalen binnenkrijg. Ik deel de reacties voor uw gemak even in vijf categorieën in.

De eerste categorie is het makkelijkst want die bevestigt simpelweg wat ik in de stukken schrijf: mensen die bijvoorbeeld blij zijn met de winst van Shell omdat ze daar zelf van profiteren (of indirect van denken te profiteren). Of die bevestigen dat ze hun eigen economische welvaart belangrijker dan een leefbare maatschappij voor hun kinderen.

De tweede categorie omvat de expliciete wetenschapsontkenner, die bijvoorbeeld beweert dat het niet uitmaakt wat we nu doen, dat we het rustig kunnen afbouwen. Ik benadruk nogmaals dat de wetenschappelijke feiten over klimaatverandering zich niet beperken tot dat het warmer wordt, dit aan ons ligt, we het zeker weten en dit heel erg is. Dat we er iets aan kunnen doen is namelijk ook een wetenschappelijk feit. Dit is ook niet nieuw: al decennia staat opgetekend in IPCC rapporten en andere wetenschappelijke studies wat we moeten doen, en dit is talloze keren vertaald in beleidsafspraken. Dat we ons niet aan deze afspraken houden, dat we juist meer doen waar wetenschappers al decennia van zeggen dat we ermee moeten stoppen, is niet aan de wetenschap te wijten. Noch de consequentie die ik in mijn vorige stuk beschreef, dat we steeds minder kunnen doen en dat de impact die we nog kunnen hebben steeds grotere investeringen zal vragen. Cynisme en fatalisme zijn beide vormen van wetenschapsontkenning.

Klimaatwetenschapper Kimberly Nicholas schrijft in Under the Sky We Make: "Ik interpeteer klimaatfatalisme als een litmustest voor je visie op de menselijke natuur, niet voor de manier waarop de biofysieke realiteit werkt. Er zijn vele studies die aantonen dat het technisch mogelijk is om klimaatverandering op te lossen." We hebben dus een keuze, zoals deze figuur laat zien. Ook doorgaan op de huidige weg is een keuze en wij zijn verantwoordelijk voor de gevolgen.

Als het wetenschappelijk, technisch en beleidsmatig gezien mogelijk is om onze kinderen een leefbare planeet na te laten, zijn de redenen om het niet te doen dus per definitie psychologisch, sociaal en economisch. Met economisch bedoel ik niet dat het economisch gezien niet mogelijk is een snelle transitie te maken naar een gezonde (voor onze kinderen dan) economie. Dat is het wel. De derde groep critici beweert echter stellig dat een duurzame transitie desastreus zal zijn voor de economie. Die zou instorten, zeggen ze. Dit kan onwetendheid zijn, maar ik vind het lastig dit los te zien van de gigantische financiële belangen die de grootste vervuilers hebben bij het zo veel mogelijk vertragen van de transitie. Vertraging van klimaatbeleid zonder dat dat het groene imago van het bedrijf beschadigt is big business. Degenen die in het huidige economische klimaat gedijen hebben het minste profijt bij zich aan de klimaatdoelen houden - tenminste, zolang ze niet aan hun eigen kinderen denken. Maar ook deze industrie heeft de groene plannen al klaarliggen voor de transitie, en zullen zich op het moment dat het niet langer mogelijk is te vertragen opwerpen als de redding der mensheid.

De eerste categorie is denk ik een minderheid die niet te redden is. De tweede categorie is weerbarstig, omdat wetenschapsontkenning in onze maatschappij zich niet beperkt tot klimaat. Voor deze groep is het van belang dat de juiste wetenschappelijke informatie in alle media gecommuniceerd wordt. De derde categorie wil ik graag direct aanspreken.

Dat wil zeggen, door Nicholas weer te citeren: "Is de mensheid in staat om deze uitdaging aan te gaan en de noodzakelijke, ongekende veranderingen te maken? Niemand weet het! Sociale wetenschap en geschiedenis kunnen inzicht geven in ervaringen uit het verleden, maar er is geen parallel experimenteel of historisch precedent waar we op terug kunnen vallen, hoewel de mensheid zeker veel epische, geweldige dingen heeft gedaan die onmogelijk leken totdat men ze deed."

Ik heb mijn hoop gevestigd op deze derde categorie mensen. Ik geloof namelijk dat deze mensen om hun kinderen geven en dat de grootste factor die hier speelt psychologisch, sociaal en filosofisch is. De mens is simpelweg bang voor het onbekende en houdt makkelijker vast aan destructieve gewoontes dan gezonde verandering te bewerkstelligen. Geloof me, ik weet dit, het heeft me vijf jaar gekost om te stoppen met roken. Ik ben ook bang.

Wat deze groep mensen eigenlijk zegt is dat ze zich niet voor kunnen stellen dat we "de grootste bedreiging voor de volksgezondheid" kunnen afwenden als we aan onze sociale, economische en politieke gewoontes vast blijven houden. Dat klopt. En dat een onbekende weg ons geen garanties geeft klopt ook. Doorgaan op dezelfde weg geeft helaas wel garanties.

Gelukkig zijn er talloze experts op het gebied van klimaatwetenschap, klimaatgedragswetenschap, transitiekunde, economie en alle andere interdisciplinaire vakgebieden die staan te trappelen om hun kennis met ons (en daarmee bedoel ik vooral overheid, industrie en organisaties) te delen. Maar dan moeten we ze wel uitnodigen - of aandacht aan ze besteden als ze de snelweg oplopen. Mijn vraag aan u daarom is: bent u bereid een wetenschapper uit te nodigen, of zich te verdiepen in wat ze te zeggen hebben over de mogelijkheid de toekomst van uw kinderen te redden? Kimberly Nicholas' boek en online lezingen bieden een toegankelijk startpunt. Maar de informatie die u zoekt is overal te vinden - want het is wetenschap.

Tot slot wil ik ook de vierde categorie aanspreken. Wie ben ik om iets over klimaat te zeggen? Ik ben geen klimaatwetenschapper. Het enige dat ik heb gedaan is naar experts geluisterd, gelezen wat ze hebben geschreven en met ze gesproken. Als u geïnteresseerd bent in de academische versie van mijn visie op de klimaatcrisis kunt u deze hier lezen. Maar ik zal de eerste zijn om te bevestigen dat ik zelf geen expert bent en bij lange na niet de juiste persoon om over dit onderwerp te schrijven. En eerlijk gezegd, ik zou het liever niet doen.

Maar ik behoor, net als u waarschijnlijk, tot de rijkste 10% van de wereldbevolking en leef in een land dat historisch een disproportioneel aandeel heeft gehad aan het veroorzaken van de klimaatnoodtoestand waar we ons nu in bevinden. Aangezien we tot deze selecte groep behoren is er een hoop dat we kunnen doen vanuit verschillende rollen. Het allerbelangrijkste dat we kunnen doen nu de aandacht voor klimaat die eind januari werd gegenereerd weggeëbd is: praat erover. Daarom juich ik alle commentaren van de eerste vier categorieën toe, veel meer dan de vijfde categorie die hoopt dat als we het onderwerp zoveel mogelijk doodzwijgen het vanzelf wel weg zal gaan.

cc-foto: Mark Dixon