We lijden aan een beoordelingsobsessie

Een en ander heeft rechts- of linksom te maken met onze prestatiecultuur. We willen alles obsessief ordenen en rangschikken

Het prettige van een citytrip is dat je online van alle bars en restaurants een beoordeling kan opzoeken via Tripadvisor. Ongeacht waar je je bevindt en wat de status van je hongergevoel is, kun je op deze handige site van alle horecagelegenheden te weten komen hoe vorige bezoekers over de entourage en het eten dachten. Door middel van een korte beschrijving kan iedereen laten weten wat er goed of minder goed was en kun je je een totaalbeeld vormen van het etablissement. De recensie wordt vervolgens altijd gecompleteerd door het geven van een beoordeling in sterren. Deze kan variëren van één ster (‘vreselijk’) tot vijf sterren (‘uitstekend’) en alles daartussenin.

Deze sterrenbeoordeling staat de laatste tijd steeds meer ter discussie. Het beoordelen van zo’n restaurant, de bijbehorende service en de genuttigde gerechten is immers een nogal subjectieve aangelegenheid, die naast geliefd (bij prachtig mooie recensies) ook gehaat is bij slechte beoordelingen en zodoende een negatieve stempel kan drukken op een zaak. Deze willekeur aan meningen moet  online ook met een korreltje zout worden genomen. Het geeft sommige culinaire amateurrecensenten namelijk een goed gevoel om als anoniempje een zaak onvoldoende te waarderen. Daarnaast zien de online bezoekers vaak enkel het gemiddelde aantal sterren dat een zaak heeft ontvangen van eerdere klanten. Dit kan een vertekend beeld geven.

Een zogeheten sterrenbeoordeling komt ook voor in kranten en tijdschriften, bijvoorbeeld bij recensies van boeken, films of nieuwe muziek. Door de weerstand die dit vaak oproept, is Het Parool in 2018 gestopt met het uitdelen van sterren. De redactie was van mening dat het aantal gegeven sterren boven een stuk zwaarder woog dan het geschreven oordeel van de recensent. De sterren zijn vervolgens verdwenen en de recensies zijn compacter geworden. ‘De recensenten plaatsen nieuwe kunstwerken in een context, informeren de lezer over de betekenis ervan en houden rekening met het feit dat de maker een belofte is of een ervaren kracht’, aldus de redactie. Tevens is het voor een schrijver, regisseur of musicus ook weinig motiverend om een beoordeling van slechts een of twee sterren te krijgen, voor een product waar je jarenlang met hart aan ziel aan hebt gesleuteld en waar je zelf achter staat. 

Een en ander heeft rechts- of linksom te maken met onze prestatiecultuur. We willen alles obsessief ordenen en rangschikken, prestaties in hokjes onderverdelen, overzicht bewaren en op deze manier zogenaamde effectiviteit garanderen en kwaliteit waarborgen. Een beoordeling kan zelfs, tot op zekere hoogte, iemands toekomst bepalen. En het kan zorgen voor onzekerheid en minder strijdlust. Ik sta dan ook achter het afschaffen van sterrenbeoordelingen en ook achter het doordacht, eerlijk en zo constructief mogelijk onderbouwen van een mening, om iemand erkenning te geven die in plaats van demotivatie juist stimulatie opwekt. Op die manier verschaf je iemand een waardevolle terugkoppeling en geef je diegene kansen tot mogelijke verbetering.

Tegelijkertijd stel ik me voor hoe het onderwijs met geen of minder beoordelingen eruit zou kunnen zien: leerlingen die gemotiveerd(er) en minder gespannen zijn en tevens meer tijd  krijgen om te leren en zich te ontwikkelen doordat ze minder toetsen hoeven te maken. Dat ze de tijd en de mogelijkheden krijgen om hun leerstof op een meer intrinsieke wijze te beleven en tot zich te nemen. En dat ze niet meer worden afgerekend met een kil cijfer, dat bepaalt of iemand op dat ene moment iets wel of niet voldoende beheerst en dat vervolgens aan het einde bepaalt of iemand wel of niet wordt bevorderd of zelfs slaagt. Laten we al het bovenstaande dan ook vooral overkoepelend bekijken en proberen te streven naar een maatschappij waarin formatief handelen steeds meer wordt ingezet en waar we elkaar opbouwende recensies kunnen geven over onze werkzaamheden en vorderingen, in plaats van onpersoonlijke en weinigzeggende sterrenbeoordelingen.