We hebben je gemist...

Hijgend komt een bezorger met een pakje aan de deur, net op tijd gescand. Nu hopen dat er iemand thuis is. Helaas, niemand doet open. Dit betekent geen inkomen voor de bezorger. Het karakteristieke papiertje gaat door de brievenbus: ‘We hebben je gemist…’ Klanten interesseert het lot van de bezorgers niet, die willen alleen weten of hun pakje op tijd aan komt. De concurrentie tussen bezorgcentra is moordend.

‘Sorry we missed you’ is de nieuwste film van de Britse filmmaker Ken Loach. Niet alleen neemt Loach het hierin op voor de mensen in een zwakkere positie in de samenleving, de film is een metafoor voor de bredere dynamiek in de samenleving in Engeland maar ook hier, in Nederland en op vele plekken in de wereld.

Werknemers worden behandeld als slaven in een kapitalistisch systeem. Marktwerking is het toverwoord. Mensen met een vast contract werken zo hard dat er in veel gevallen makkelijk twee FTE’s op ingezet hadden kunnen worden. En voor de ‘schijnzelfstandigen’ en ZZP’ers gelden minimale sociale voorwaarden. Of het nu gaat om het bezorgen van pakjes, werk in de zorg, het onderwijs, de bouw of de kunsten.

De heersende dynamiek kenmerkt zich door groeiende ongelijkheid en uitbuiting. Onder het mom van ‘even een kopje koffie drinken’ brengen ZZP’ers vele niet-declarabele uren door met mensen die wel een vast contract hebben maar geen tijd hebben om creatief na te denken. De een heeft vrijheid om te denken maar geen contract, de ander heeft zekerheid maar moet werken in een oerwoud van regels en bepalingen.

Klanten kampen met ondermaatse service. Ouderen kunnen niet naar therapie want er zijn te weinig verpleegsters, scholen gaan dicht vanwege gebrek aan leraren, veel bouwprojecten liggen stil en huisartsen in achterstandswijken bevinden zich in situaties die objectief gemeten soms slechter zijn dan die in ontwikkelingslanden. Overal blijft belangrijk werk liggen, is de werkdruk te hoog en staat de politiek-bureaucratische mentaliteit behoorlijke beloning voor gewaardeerde diensten in de weg.

We hebben je gemist Mark Rutte, als morele leider. Neem de kwestie Zwarte Piet. De landelijke koers is ‘geen Zwarte Piet’, een verhaal in lijn met de uitspraken van de VN. Maar de premier zwijgt en geeft daarmee ruimte aan extremisten die zich hierdoor gesteund voelen om minderheden aan te vallen. Dit krijg je als je het ‘gezellig’ probeert te houden, schrijft Heleen Schols in haar recente proefschrift over Zwarte Piet, racisme en de dynamiek erachter: ‘Keeping things gezellig.’

We hebben jullie gemist, kabinetsleden, om besluiten te nemen die deugen. Dertig jaar geleden verscheen het 1 e rapport over de stikstofkwestie. Nog steeds is er niets gebeurd. Behalve dat het fenomeen van naam veranderde van zure regen in mestoverschot en dan nu in stikstofcrisis. We misten veertig (40!) jaar lang een politiek die durfde een wissel om te zetten. Nu liggen 19.000 bouwprojecten stil en staat het water de sector aan de lippen, de werknemers en de natuur dragen opnieuw het risico.

We hebben jullie gemist, burgers, om te merken dat er zo weinig inlevingsvermogen is bij zoveel discriminatie en ongelijkheid. Het boek van Rutger Bregman staat nog altijd in de boeken top 10: ‘De meeste mensen deugen.’ Burgers werken hard om de eindjes aan elkaar te knopen. Binnen ieders bereik ligt de oefening om elkaar te blijven verstaan, het gesprek aan te gaan ook als je het niet met elkaar eens bent. Het is de kern van het polderen en daarmee een opdracht aan een ieder.

Wat we echt hebben gemist? Het luisteren naar elkaar en het durven sturen op een moreel kompas. Afgelopen jaren werkte ik in stad en ommeland en ontdekte dat plekken waar je kan luisteren buiten je eigen kring hierin cruciaal zijn. Verhalenhuizen bieden deze informele ruimte. Fysieke ontmoetingsplekken zoals het Rotterdamse Verhalenhuis Belvédère, de Lochemse Aandachtsschenkerij of Places of Hope in Leeuwarden. Plaatsen van gelijkwaardige ontmoeting waar ieders verhaal een podium krijgt.

Verhalenhuizen zorgden in de 17 e eeuw in het Midden-Oosten al voor onderling begrip en cohesie. Politieke leiders kwamen er regelmatig om burgers van alle achtergronden en leeftijden te ontmoeten. Ze financierden deze plekken die van onschatbare waarde waren en bestuurlijk inzicht gaven in wat er leefde in de samenleving. Verhalenhuizen zijn een vrijplaats en transformeren gevoelens van onbehagen door simpelweg samen tijd doorbrengen, verhalen delen en luisteren.

Laten we onze samenleving weer met elkaar ter hand nemen. In plaats van passief toekijken hoe een ‘hedgefonds’ onze kernwaarden in de verkoop zet en ons berooft van wat er werkelijk toe doet. Het lot van de pakjesbezorger als metafoor voor onze eigen ratrace, als burger of politicus.