We hebben een prijspandemie en Den Haag en Brussel zijn stil

Als de prijsstijgingen echt door deze omstandigheden komen, is het wel een tikkeltje raar dat bedrijven absoluut recordwinsten maken.

Een gezin is jaarlijks 1500 euro extra kwijt aan boodschappen, berekende onderzoeksbureau GfK (NOS). Supermarktprijzen zijn nu bijna eenvijfde hoger dan hetzelfde moment vorig jaar. 18,5%!

Schokkend voor iedereen en helemaal voor minder vermogenden. Dit komt bovenop de al geëxplodeerde energie- en vervoersprijzen. GfK verwacht dat de stijging zal doorzetten, omdat de oorlog in Oekraïne, graantekorten en arbeidstekorten zullen doorzetten. De Volkskrant publiceerde deze foto's met eenzelfde verklaring.

Toch lijkt een belangrijke vraag niet gesteld te worden: hoeveel van de prijsstijgingen wordt eigenlijk verklaard door hogere marges in productieketens? Want als de prijsstijging echt door omstandigheden komt, is het wel raar dat met name leveranciers, handelaren, transporteyrs, energiebedrijven recordwinsten maken.

Olie en gasbedrijven maakten het eerste halfjaar al tientallen miljarden winst. Grote voedselspelers hebben sinds de coronacrisis $382 miljard meer verdiend (Oxfam). Negen rederijen boekten in 2021 $200 miljard winst (De Correspondent); Maersk koerst dit jaar af op $37 miljard winst.

Als winsten ook zo stijgen, zijn de prijzen méér verhoogd dan alleen nodig was om gestegen kosten te dekken.
En een aanvullende vraag: in hoeverre is hier dan sprake van prijscoördinatie?

Het heeft er alle schijn van. Waarom? Simpel. In het huidige economische systeem willen bedrijven winst maximaliseren. Het is niet ondenkbaar dat ze oorlog, schaarste, prijsstijgingen gebruiken om hun prijzen *extra* te verhogen. Je kunt dit immers simpel uitleggen aan klanten. Het is lastig precies in te schatten wat een legitieme verhoging is, dus bedrijven overschatten het. Collectief.

En voeding, energie, transport, medicijnen, tech worden gedomineerd door een handjevol giga bedrijven, die zo veel marktmacht hebben, dat ze ermee weg komen. Zo controleren vier handelaren 70% van de wereldwijde landbouwmarkt. Of negen rederijen zeetransport.

Recent ontdekten onderzoekers dat meer dan de helft van de stijging van de consumentenprijzen in de VS te wijten was aan hogere bedrijfswinsten (Economic Policy Institute). Tussen 1979 en 2019 was dat gemiddeld 'slechts' 11,4%. Hogere arbeidskosten (en schaarste op de arbeidsmarkt) verklaarde recent 7,9%.

De prijsexplosie en mogelijk -coördinatie moet stoppen; mindervermogenden vallen in armoede en verliezen toegang tot basisgoederen. En het nare is: alles wordt duurder, maar niks duurzamer. Sterker nog, reële lonen verdampen. En draagvlak voor duurzame investeringen verdwijnt.

Wie buigt zich hierover en grijpt zo nodig in? De consumentenbond, de vakbond? De VN riep al op om overwinsten van olie- en gasbedrijven te belasten.

En het kabinet? Wat doen de ministers van Financiën, Economische Zaken? Of de EU? Incidenteel en structureel? Huishoudens blijven compenseren is te duur en kan de marge explosie en inflatie versterken.
En mededingingsautoriteiten? ACM, EU?

We hebben een prijspandemie en Den Haag en Brussel zijn stil. Van reces naar recessie.