Wat zijn scenario's om uit deze dystopische crisis te komen?

Angela Merkel, Emmanuel Macron en Mark Rutte laten steeds meer doorschemeren dat deze coronacrisis de grootste impact heeft op de samenleving na de Tweede Wereldoorlog. In plaats van het volk direct te vertellen dat de maatregelen en de effecten ervan lang duren maken zij het publiek beetje bij beetje geestelijk rijp om de nieuwe tijd te accepteren.

Covid-19 is namelijk geen vervliegend jaargetijde probleempje. In de zomer en na de zomer is het virus er nog steeds. Een herstel van de oude manier van samenleven, samen vieren en samenwerken kunt u even vergeten. Een volledige normalisering in 2020, en waarschijnlijk zelfs in 2021, is uitgesloten.

Is er dan maar één weg om de tijdelijke nieuwe virusmaatschappij vorm te geven of zijn er meer wegen die naar een vaccinatie leiden?

Om het Sars-Cov-2 virus en de besmettelijke Covid-19 ziekte in te dammen en toch samen te leven is er een aantal realistische scenario’s.

Wat weten we zeker: – er is een hogere mortaliteit bij deze ziekte in vergelijking met influenza, wel gelukkig veel lager dan bij MERS – zonder lockdown is er een veelvoud aan sterfte en ook een ontregeling van de sociaaleconomische structuur – de duur van de ziekte is langer dan bij influenza, ook de intensiteit – er zijn meer mensen op IC, gedurende een langere tijd – de naweeën bij mensen die op IC hebben gelegen zijn ernstig – ouderen en mensen met onderliggende ziektes zijn extra kwetsbaar – de zorg moet in staat blijven (qua menskracht, infrastructuur en apparatuur) om zieken (van Covid-19 en ‘reguliere’ ziekten) te kunnen opvangen en te behandelen – Covid-19 discrimineert wel en niet op leeftijd. Iedereen kan ziek worden maar sommigen leeftijdscategorieën krijgen grotere klappen te verduren – Sars-Cov-2 is een blijvend virus dat opduikt en mogelijk muteert – een lockdown heeft grote gevolgen op sociaal, economisch en cultureel gebied – Covid-19 maakt slachtoffers, de containment van het virus Sars-Cov-2 maakt ook slachtoffers: een economische recessie, meer spanningen in huiselijke kring, meer armoede en meer werklozen.

Wat zijn de belangrijkste uitgangspunten voor de scenario’s? – mensen hebben recht op goede kwalitatieve zorg en recht op leven, het zijn basismensenrechten – het beschermen van de meest kwetsbaren op basis van het solidariteitsprincipe – de maatregelen moeten haalbaar, proportioneel en aanvaardbaar zijn – de sociaal-culturele en economische gemeenschap moet zoveel mogelijk in stand blijven, er kunnen terugvallen zijn maar deze moeten wel opgevangen kunnen worden in tijd – er mogen geen ernstige neveneffecten zijn van het beleid waardoor er aanzienlijke andere slachtoffers vallen – uitzicht op herstel moet op middellange termijn zichtbaar zijn. Vaccinatie en/of medicijnen binnen 1, 2 à 3 jaar. – de zorgsector moet de zieken aankunnen, ook bij andere sectoren is het uitgangspunt dat maatregelen te dragen moeten zijn – economische en financiële injecties zijn noodzakelijk om mensen die getroffen zijn niet in een armoedeval te laten komen – van belang is om verder te kijken dan de landsgrenzen. Naar de Europese Unie, maar ook naar landen die nog veel harder worden getroffen

De problematiek van deze crisis en de uitgangspunten geven tenminste vier realistische scenario’s waarover publiek en politiek debat nodig is.

De meest realistische scenario’s op een rij:

Scenario L (Lockdown) Lockdown vasthouden en in tijd versoepelen tot er een vaccin is en/of een geneesmiddel. Verschillende variaties op de lockdown zijn mogelijk, afhankelijk van de relevante variabelen in een land. Kan duren tot eind 2021 of langer. Besmettingsgraad onder de 1, liefst naar 0.3. Economie krijgt grote klap, zorg kan zieken aan, andere sectoren maatschappij krijgen eveneens met grote neerval te maken. Internationaal en nationaal hulpprogramma nodig om economie en andere sectoren er weer bovenop te helpen. Economische schade groot, aantal slachtoffers is relatief beperkt.

Scenario N (Normaliseren en wel snel) Snelle normalisering van het leven in de volle breedte. Na verloop van tijd nemen infecties toe. Besmettingsgraad neemt weer toe, reproductiegetal ligt boven 3. Meer mensen ziek, zorg sterk is overvraagd, veel te weinig IC’s en meer ernstige knelpunten, hoog dodenaantal, ook meer slachtoffers bij jongere mensen. Economie en andere sectoren raken ook ontwricht, minder dan bij scenario L, ook hier wachten op vaccin en medicijnen. Gewoon leven voor veel mensen. Hoog aantal slachtoffers.

Scenario G (Golven van maatregelen) Virus Sars-Cov-2 en Covid-19 komen in golven, nu rond zomer versoepelingen, in herfst nieuwe uitbraak, terug in scenario L, minder schade. Ook hier duur tot waarschijnlijk eind 2021 of langer. Dit scenario kent een G-lang en G-kort mogelijkheid: bij eerste langere tijd normalisatie dan langere tijd lockdown of korte periodes van normalisatie en kortere lockdowns. Economie krijgt klappen, meer dan bij N, minder dan bij L. Sterfte hoger dan bij L, lager dan bij N. Zorg niet overbelast.

Scenario JO (Jong versus oud) In dit scenario is er een onderscheid in normalisering van het leven per doelgroep. Jong/gezond (tot plusminus 60 jaar) en boven de 60 en/of ziek. Dit betekent dat de eerste groep het normale leven gaat hervatten, met gering aantal slachtoffers door ziekte Covid-19 en dat ouderen en andere kwetsbaren zoveel mogelijk geïsoleerd leven tot er een vaccin en/of geneesmiddelen zijn. Een tweedeling in een maatschappij met hoge verantwoordelijkheid van groep 1 ten opzichte van groep 2. Dus morele verplichting om voorzorgsmaatregelen te nemen om besmettingen van kwetsbaren te voorkomen. Het aantal doden zal nog steeds hoog zijn, of de zorg het aankan is lastig te voorspellen. Besmettingsgraad zal ruim boven de 1 liggen.

Bij alle scenario’s gaan we uit van een aantal aannames. Bij een groepsimmuniteit van 60 % kan het normale leven voor een ieder waarschijnlijk worden herpakt. Hoera het leven is dan weer vurrukkulluk.

Grote evenementen zijn in alle scenario’s onwenselijk, eerlijk gezegd volstrekt onmogelijk, tot er een vaccin en/of medicijnen zijn. In ieder geval dit jaar en mogelijk tot 2022.

Terughoudendheid in sociale contacten blijft wenselijk, lees noodzakelijk, ook maatregelen zoals zoveel mogelijk 1,5 meter afstand, handen wassen, in elleboog niezen, ziek thuis blijven en waar kan zoveel mogelijk thuiswerken blijven meer dan ooit nodig. De anderhalvemetermaatschappij kent grenzen en heeft grenzen. En kunnen grenzen wel open blijven? Vrij verkeer van personen in coronatijd is Covid-19 roulette.

De discussies over scenario’s mogen na deze eerste periode van supercrisistijd nu plaatsvinden. Wel zonder geschreeuw, stoere praat en kwetsende opmerkingen. Zonder ideologische achtergronden of alleen in eigenbelang keuzes maken. Het kan. Betrek naast virologen ook andere deskundigen in het debat en bij de vorming van beleid: sociologen, psychologen, economen, filosofen en meer.

En daarna? Hoe leven we verder na de crisis in 2022?

Verder denken over hoe een nieuwe crisis is te voorkomen of te beperken is juist ook nu een bewuste slimme keuze. Niet nadenken is leven op een vulkaan die weer virussen gaat spuien.

De aanpak van het ontstaan van virussen is urgent, dat begrijpt bijna iedereen. Keuzes maken ook hier. Dat betekent een andere kijk op de mens-dierrelatie. Anders is het wachten op de volgende uitbraak met misschien een mortaliteit van tussen 30 en 60 %. Stoppen met de wreedheden tegen dieren en uitbuiting van de natuur is doel op zich maar ook een veiligheidsinstrument voor de mens.

Aan het einde van de crisis en erna zijn Keneysiaanse overheidsinvesteringen nodig om de economie te herstellen. Sectoren gaan omvallen, mensen ook, er ontstaat nationale en internationale armoede, meer ongelijkheid en grotere armoede. Afhankelijk van de aard en omvang van de recessie: is het een V, W, L of U recessie? Dat weten we nog niet. Maar het gaat om duizenden miljarden. De rekening gaat naar de toekomst. Het kan niet anders.

Evalueren van deze crisis zal hoog op de agenda staan, de rol van de WHO, maar ook van individuele landen, leiders, politici, organisaties, NGO’s en de Europese Unie. Om te komen tot voorstellen tot verbeteringen en deze te implementeren.

Wat had beter gemoeten, welke signalen hebben we gemist, waren landen voorbereid op een crisis, hoe was de internationale en nationale samenwerking, alles om te komen tot betere crisisplannen.

Deze crisis geeft tijd tot bezinning. Naast het indammen, het evalueren en het kiezen van het beste scenario of minst slechte, is het goed om in deze tragere tijd te reflecteren op het handelen van de mens in een tijd zonder grenzen.

Wat zijn de gevolgen voor ons denken met betrekking tot globalisering, urbanisatie, privacy, solidariteit, wereldvrijhandel, internationaal vliegverkeer, privatiseringen, intensieve veehouderij, milieubeleid, bezuinigingen en investeringen in sectoren, vooral in de zorg?

Het zijn thema’s die om aandacht vragen tijdens en na deze mondiale gezondheidscrisis die de kwetsbaarheid van de mens heeft laten zien. Is het nodig dat er een andere manier van samenleven komt met een slimmere, veiligere en meer morele productie en consumptie? Moet alles kunnen wat kan en zijn er grenzen aan de wetten van de economische groei omwille van gezondheids- en andere overwegingen. Laat die discussies nu starten. Welke risico’s nemen we wel en niet?

Een volgend virus, daar moeten we internationaal veel beter op zijn voorbereid. Dit is het moment om te veranderen. Tijd om te kiezen. Zonder generatie-discriminatie en zonder het wijzen met verwijtende vingers.

Het denken in scenario’s voor de aanpak van deze crisis, de gedragen keuzes die worden gemaakt kunnen snel overgaan in het denken over de nieuwe wereldorde na deze pandemie. Daar zijn dialogen, discussies en debatten bij nodig. Zonder polariseren en zonder polemiseren. Op basis van ideeën, argumenten en feiten. Het dansen op de vulkaan in alle naïviteit is definitief voorbij.