Wat wij babyboomers gemeen hebben

Er is de laatste weken weer het een en ander te doen rond de babyboomers. Zij worden verantwoordelijk gesteld voor alle kwalen in de maatschappij omdat zij de hulpbronnen van Nederland hebben opgesoupeerd. Erger nog: daar zijn zij tot op de huidige dag mee bezig. Zij zullen daarmee doorgaan tot hun laatste snik, lege pensioenpotten achterlatend. En ze hebben nog een grote mond ook.

Gelukkig heeft het genie van de jeugd hierop een antwoord verzonnen: OK, boomer.

Wij babyboomers hebben inderdaad iets gemeen en dat is de periode waarin wij geboren zijn. Het hangt een beetje van de definitie af wie je er allemaal toe rekent: de kinderen die ter wereld kwam tussen 1945 en 1950 of tussen 1945 en 1955. Er zijn zelfs analisten die de term alleen maar gebruiken voor de bevolkingsuitbreiding na de grote feestvreugde in het eerste jaar van de bevrijding. Daar is wel wat voor te zeggen. Toen ik in 1955 naar de grote school ging, kwam ik terecht in een klas met veertig leerlingen, wat toen een heel normale omvang was. De tweede en de derde klas waren echter dubbel. Dat was het gevolg van de onveilige seks uit de krankzinnige tijd direct na de ondergang van het Derde Rijk.

We zijn dus met velen en dat zijn we nog steeds. De millennials mogen blij zijn dat zovelen van ons voor crematie kiezen. Anders zou in de komende decennia een grote uitbreiding van de kerkhoven nodig zijn.

Behalve dat hebben de babyboomers nog iets gemeen: zij maakten heel bewust de culturele en seksuele revolutie mee van de jaren zestig en zeventig. De vrouwen leerden de pil gebruiken. Voor zover ze niet bij de zwarte kousenkerk zaten slechtten ze het taboe op seks voor het huwelijk. Onder hen was samenwonen, vaak als voorbereiding op het huwelijk normaal. Ze deden massaal aan geboorteregeling en vormden kleine gezinnen. Ze durfden ook te scheiden als de relatie geen toekomst meer had. Babyboomers zijn ook een alimentatiegeneratie.

Maar we zijn als groep lang niet zo goed opgeleid als de millennials. Slechts een minderheid slaagde erin een hogere beroeps- of een academische opleiding te voltooien. Voor de meesten was een vakdiploma het hoogste wat erin zat en dan kon dat vak ook nog tijdens hun leven elke economische relevantie verliezen.

Veel van mijn klasgenoten gingen naar bedrijfsscholen van scheepswerven. Dan was hun kostje gekocht. Nou, dat hebben ze geweten. Op een minder spectaculaire wijze geldt dat ook voor de grafische sector. Over het algemeen liep je als babyboomer trouwens grote kans werkloos te raken als je je toekomst wilde zoeken in de maakindustrie. En dat op een leeftijd, waarop werkgevers – net zo oud of ouder als jij – je nog niet met een tang wilden aanraken. Dat is het geval tot op de huidige dag.

Zo rond 1980 werd het tijd om een huis te kopen. Mooi niet. Je moest er in die dagen als twintiger eigen geld voor meenemen. Bovendien was er een woonvergunning nodig om het gekochte huis daadwerkelijk te betrekken. Daarvoor keek de gemeente naar je maandinkomen en als dat te riant  werd bevonden, was je gedwongen het huis aan een ander te verhuren: tegen een sociale huur wel te verstaan. De lat lag behoorlijk laag en daarom kochten veel babyboomers geen huis in die beroemde jaren dat het allemaal zogenaamd zo goedkoop was (en er rentepercentages golden van een procent of twaalf).

De meeste babyboomers konden in de jaren tachtig een koophuis trouwens absoluut niet betalen. Daarvoor was hun inkomen sowieso te laag. De grote verschuiving van huur naar koop is pas in de jaren negentig begonnen na de grote privatiseringsoperaties in de woningbouw.

We voelden ons wel veilig. Dat kwam door het stelsel van sociale voorzieningen. In de jaren tachtig begon Ruud Lubbers dat weliswaar af te breken maar er bleef toch genoeg over. En met een bijstandsuitkering – laatste toevluchtsoord – kon je, in tegenstelling tot nu, een sober maar waardig bestaan leiden. Wie een lang arbeidsverleden had, bouwde daarmee de nodige jaren WW op.

De belastingtarieven waren er dan ook naar. De hoogste schaal was 72%. Ik had toendertijd  veel te maken met studenten uit warme landen, die zich verbaasden over het enorme verschil tussen bruto en netto inkomsten. Ik legde dan uit dat je in een land als het onze geen grote reserves nodig had om je te beschermen tegen ziekte of werkloosheid. Ook was het pensioen geregeld. Vanwege de grote welvaart heerste er veiligheid op straat. Ik hoefde niet, zoals zij, te investeren in nachtwakers rond mijn getraliede woning. Ik vroeg ze dan eens op te tellen hoeveel zij allemaal apart moesten houden om voldoende reserves te vormen voor als het mis ging.

Dat hele stelsel van sociale voorzieningen was voornamelijk tot stand gekomen in de jaren zestig, een tijdperk dat gedomineerd werd door centrum-rechtse coalities van confessionele partijen met de VVD. De VVD stemde van harte in met dit alles. Ongeveer zoals in onze trieste eeuw de PvdA van harte instemde met de liquidatie van de verzorgingsstaat.

De babyboomers grepen voor een belangrijk gedeelte achter de systemen van vervroegde pensionering, die sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw in zwang kwamen om banen vrij te maken voor jongere generaties. Voor zover ze geen succesvolle ondernemers zijn geweest of personen met een leidinggevende functie dan wel een docentenbaan, zullen ze nu meestal moeten leven van hun AOW en een in een jaar of veertig vijfenveertig bij elkaar gespaard pensioen van een paar honderd euro, dat al zeker een decennium niet geindexeerd is. In een afbetaald huis wonen? Dat zouden ze wel willen. Er zijn natuurlijk genoeg babyboomers in bonis maar de meesten leiden een bescheiden bestaan. Meer zat er voor hen niet in. Stacaravan, dat werk.

Het is ook niet zo dat de babyboomers met een enkele stem spreken. Wie hun stemgedrag in ogenschouw neemt, constateert een enorme diversiteit. Dat komt omdat de babyboomers zulke uiteenlopende ervaringen hebben met het leven. Je kunt hoogstens stellen dat zij gemiddeld veel minder dan de generaties voor hen automatisch op confessionele partijen stemden. Dat hebben zij overigens gemeen met hun kinderen en kleinkinderen.

Verleden jaar kreeg ik de gouden speld van de FNV. Ik was niet de enige. De hele zaal zat vol en wij eerden een kameraad die zeventig jaar geleden lid was geworden op de eerste dag dat zijn vader hem de fabriek in schopte.

Dat is bij nader inzien ook iets wat veel babyboomers geleerd hebben. Je moet solidair zijn en met je hele branche gezamenlijk opkomen voor je belangen. Als je denkt dat je het in je eentje kunt rooien, dan delf je al gauw het onderspit. Dat zie je dan  ook gebeuren met die van het ene naar het andere flexbaantje fladderende jongeren. Ze verenigen zich niet. Ze mijden de vakbonden. Ze laten zich met verve tegen elkaar uitspelen. Ze dragen tegelijkertijd de gevolgen van de afbraak der sociale voorzieningen. Ze krijgen de rekening gepresenteerd van dertig jaar neoliberaal beleid. Ze doen mee aan een loterij met veel nieten maar klampen zich vast aan de reclamespots waarin alleen de winnaars voorkomen en het bestaan van verliezers wordt ontkend.

Goed, ik geef het toe. Ik heb met veel van mijn generatiegenoten in 2012 op Diederik Samsom gestemd en daarmee de tsunami van wanbestuur mede mogelijk gemaakt die nu zo ongehoord veel schade aanricht. Maar dat kun je de babyboomers niet als generatie aanrekenen. Rutte, Samsom of Asscher zijn trouwens allerminst babyboomers.

Geloof niet dat jouw problemen de schuld zijn van parasieten op het lichaam van de maatschappij, mensen van een andere generatie dan de jouwe of van een andere etnische afkomst. Houd je er wel zulke vijandbeelden op na, dan ben je niet alleen de lul. Dan blijf je het ook. OK, millennial?