Wat we NIET weten over het nieuwe Coronavirus

Vanaf het moment dat de uitbraak van het nieuwe Coronavirus dagelijks voorpaginanieuws is, verschijnen er artikelen getiteld ‘wat weten we nu?’. Bij een uitbraak van een nieuwe ziekteverwekker, is wat we niet weten echter van groter belang dan wat we weten. Daarom een samenvatting van wat we niet weten.

Laten we bij de naam beginnen. Het virus heeft voorlopig de officiële naam Novel Coronavirus (2019-nCoV). Een tijdelijke naam, die bovendien niet erg lekker bekt, dus duiken er alternatieven op. Zo schrijven sommige media over het Wuhanvirus, een naam die onjuist is en bovendien potentieel stigmatiserend werkt. Wie weet gaat het virus een naam krijgen die verwijst naar klokkenluider dokter Li Wenliang, die na eind december alarm te hebben geslagen gisteren zelf aan het virus kwam te overlijden.

Het aantal bevestigde gevallen staat na 6 januari op 31.494, waarvan 31.182 (99%) in China en op dit moment komen daar dagelijks nog duizenden gevallen bij. Twee op de drie infecties zijn in Wuhan vastgesteld. Aangezien de ernst van symptomen enorm varieert, kan het goed zijn dat er in werkelijkheid vele malen meer infecties zijn. Zo waren er onderzoeksgroepen die twee weken geleden op basis van epidemiologische modellen al spraken over tienduizenden, mogelijk honderdduizend infecties. Het aantal ernstige infecties ligt momenteel rond de vier-en-een-half duizend. Een positieve noot is dat het aantal nieuwe infecties momenteel een daling laat zien, van ca 3900 dinsdag naar zo’n 3200 op donderdag.

Hoe groot is de kans dat je aan het nieuwe Coronavirus komt te overlijden als je een infectie oploopt? In de provincie Hubei zijn er 618 doden te betreuren, wat neerkomt op 2,9 procent van de gevallen, en China buiten Hubei ligt dat percentage op slechts 0,18. In Wuhan ligt de case-fatality rate boven de vier procent. Aangezien het aantal gevallen nog exponentieel oploopt en ernstige ziekte en sterfte pas na meer dan een week optreedt, kan het goed zijn dat de sterfte straks hoger blijkt te liggen. Aan de andere kant is het zo dat als mensen met weinig symptomen beter worden opgespoord, dit getal nog naar beneden gaat.

Inmiddels zijn er 312 bevestigde gevallen buiten China. Opvallend is dat er in Zuid-Amerika en Afrika geen bevestigde gevallen zijn. Maar betekent het dat er daar geen infecties met het Coronavirus zijn? Verschillende experts maken zich zorgen, want op veel plekken in Afrika zijn er middelen noch infrastructuur om een uitbraak van het virus in een vroeg stadium gewaar te worden en in de grote miljoenensteden kan het virus zich misschien snel verspreiden. Het warme klimaat kan mogelijk een handje helpen om zo’n uitbraak binnen de perken te houden, maar we weten van bijvoorbeeld MERS dat Coronavirussen ook bij warm weer kunnen toeslaan. Hoe groot de kans op een pandemie is, een wereldwijde epidemie, en of die zich al aan het ontwikkelen is, weten we dus nog niet.

Er zijn verschillende medicijnen waarvan we denken dat die mogelijk activiteit hebben tegen het Coronavirus. Het is absoluut de moeite waard om in onderzoeken uit te zoeken in hoeverre die middelen effectief zijn, maar het is maar de vraag of daar iets uitkomt. Het zou een klein wonder zijn, want de werking van middelen tegen acute virale infecties is over het algemeen teleurstellend te noemen. Bovendien is het vaak niet het virus zelf dat dodelijk is, maar een acute ontstekingsreactie in de longen of een secundaire infectie met een bacterie. Tekenend is dat in het medisch tijdschrift Lancet van 7 februari het eerste belangrijke wetenschappelijk artikel over behandeling van het nieuwe virus gaat over een middel dat niet werkt (namelijk: corticosteroïden).

Terwijl op dat moment de getallen omhoog schoten, verzuimde de Wereldgezondheidsorganisatie WHO op 23 januari een internationale noodtoestand uit te roepen. In de dagen die volgden verspreidde het virus zich over de wereld. Een week later was het aantal bevestigde gevallen gestegen van 581 naar 7818 en het sterftecijfer vertienvoudigd van 17 naar 170. Op dat moment pas besloot WHO een internationale noodtoestand uit te roepen. Verschillende landen en luchtvaartmaatschappijen hadden ondertussen al hun eigen maatregelen getroffen. Het is volgens WHO maar de vraag of reisbeperking gaat werken, maar we zullen het zien. Het aantal nieuwe bevestigde gevallen in Europa valt deze week in elk geval mee.

Er zijn duidelijke protocollen die voorschrijven wat te doen als een arts besmetting met het Coronavirus vermoedt. Quarantaine en adequaat contactonderzoek moeten de uitbraak dan zo snel mogelijk indammen. Als er echter sprake is van infecties zonder of met nauwelijks symptomen die wel voor verdere verspreiding kunnen zorgen, kan het virus zich als het ware onder de radar verspreiden en wordt het moeilijk om alle gevallen op te sporen zodat de uitbraak uitdooft. Er zijn verschillende aanwijzingen dat dat mogelijk is, hoewel een asymptomatische besmettingen in Duitsland die in het New England Journal of Medicine werd gerapporteerd, op gebrekkige informatie bleek te berusten. Van SARS en MERS weten we dat bepaalde geïnfecteerden heel veel anderen kunnen besmetten. Het is dus zaak eventuele ‘superspreaders’ zo snel mogelijk op te sporen.

Mocht er toch een uitbraak komen, dan staan er in Nederland zo’n 250 extra intensive care-bedden gereed. Maar zal dat genoeg zijn? En waar halen we plotseling het personeel vandaan, als er nu al meer dan honderdduizend openstaande vacatures zijn in de zorg?

Kortom, het is nog veel koffiedik kijken of we een echte pandemie krijgen. Over het nieuwe virus weten we meer niet dan wel, en dat wat we niet weten zal uiteindelijk het verloop van deze uitbraak bepalen. Geen enkel land, ook Nederland niet, is klaar voor een uitbraak zoals die in Wuhan. Deels is dat een keuze, want hoe efficiënter een economie wil zijn, hoe slechter die is voorbereid op werkelijke noodsituaties.