Wat we Griekenland hebben aangedaan: van 'Sinking Titanic' tot  'Hotel Athene'

Eindelijk is het zover, binnenkort is de zesdelige docu-serie over de Griekse crisis op de buis. Na een strijd van tien jaar om haar daar te krijgen, net zolang als de crisis zelf inmiddels oud is. Hotel Athene, omdat Griekenland als een mega-hotel is geworden, aan de ene kant voor tientallen miljoenen toeristen, aan de andere kant voor honderdduizenden vluchtelingen. En Griekenland met haar stervende economie is veroordeeld tot een land vol obers.

Kazantzakis bezong het lot van Hellas al in 2000:

Ach arm Griekenland, vertel me wat je nu gaat doen. Nu ze je veroordeeld hebben (een land met alleen maar obers te zijn) Tot een land met enkel obers In de kelders dans je In de nacht reis je Op zoek naar je verloren identiteit identiteit

Wie uitziet naar, of hoopt op, een sterk politiek gekleurde serie, met veel cijfers en percentages, vol interview-quotes van grote spelers op het EU bezuinigingsschaakbord, komt bedrogen uit. Het is bij uitstek een human interest serie, als een fresco met zes luiken van wat vooral de gewone Griek de afgelopen tien jaar is overkomen in het kader van de crisis. Uiteindelijk gaat deze serie over moed , veerkracht ,  onrecht en lijden. Universele thema’s die iedereen raken, of je nu uit Noord- of Zuid-Europa komt, Nederland of Griekenland.

Lijden, moed en veerkracht zitten in de verhalen, het onrecht is impliciet aanwezig en wordt waar nodig in de teksten verklaard. Ik neem de kijker mee op een ontroerende, maar ook sprankelende, soms schokkende, dan weer spannende zoektocht door heel Griekenland, en registreer hoe het er daar nu voorstaat.

Hoe het begon Van steeds meer mensen hoor ik dat ze zich hebben verbaasd over Het Grote Zwijgen van de Nederlandse media over de Griekse crisis. Niet alleen deze serie had er al veel eerder moeten zijn. Het heeft de Nederlandse nieuwsconsument gedurende de hele crisis te veel aan verklarende berichtgeving en journalistieke duiding, onafhankelijk van de Brusselse propaganda machine, ontbroken.

Voor al die mensen hier, bij deze, een uitgebreide samenvatting van de afgelopen tien jaar. Het verhaal van wat er voor ‘Hotel Athene’ in Griekenland is gebeurd:

Precies tien jaar geleden werd de Griekse Crisis geboren. In september 2009, toen de toenmalige premier Giorgos Papandreou in het Griekse parlement riep: “We are like the Titanic. We are sinking.” Inmiddels iconische woorden, waar alle ellende mee begon.

Hij sprak ze uit net nadat hij als minister-president voor de PASOK (de Griekse PvdA, inmiddels net zoals de PvdA bij recente verkiezingen weggevaagd, red.) was aangetreden. Tot ieders ontzetting onthulde hij dat het Griekse begrotingstekort niet zoals zijn conservatieve voorganger van de Nea Demokratia (de Griekse VVD, red.) had beweerd 3,7 procent maar in werkelijkheid 12,5 procent bedroeg.

Met dank aan Goldman Sachs.

In opdracht van de vorige regering had die voor maar liefst 300 miljoen dollar ‘creatieve boekhouding’ voor Athene gedaan, zodat Griekenland in de eurozone mocht – en daar kon blijven. Brussel wist daar alles van. Maar toch kreeg Papandreou, die in het openbaar opbiechtte wat iedereen in EU en andere achterkamertjes allang wist, de volle laag. Wat daar tien jaar lang, tot op de dag van vandaag, op volgde, had meer weg van een strafexpeditie, dan van ‘steun’.

Griekenland dreigde uit de eurozone te worden gezet en kon niet meer zelfstandig geld op de financiële markten lenen. Noodgedwongen klopte Papandreou aan voor hulp bij de EU en het IMF. In mei 2010 ondertekende hij het eerste ‘Memorandum’, het allereerste wurgakkoord met de Eurogroep. Er zouden nog twee memoranda volgen: nog meer leningen aan Griekenland, in ruil voor nog meer onmenselijke bezuinigingen en ‘hervormingen’ – lees: ‘Griekenland in de uitverkoop’. De beruchte Troika (EU, ECB,IMF) zag er als waakhond op toe dat Athene zou voldoen aan de onmogelijke eisen van de Eurogroep, waar Jeroen Dijsselbloem vijf jaar lang voorzitter van was.

Sinds zomer vorig jaar kan Griekenland weer zelfstandig op de markten geld lenen. Een heugelijk feit, waar de nog steeds kromliggende, gewone Griek op straat echter niets van merkt. Integendeel. De Troika heeft verschroeide aarde achter zich gelaten, waarop de Grieken moeten zien te overleven, inmiddels samen met meer dan 100.000 vluchtelingen.

De Troika bestaat nog steeds, en controleert nog altijd of Athene de laatste opgelegde ‘afspraken’ wel nakomt. De hoge heren EU-politici timmeren zich vol trots op de borst dat de EU oh zo solidair is geweest met Griekenland, dat de operatie een groot succes was, en dat de Griekse Crisis voorbij is.

Niets is minder waar.

Toen de crisis begon, was de staatsschuld 120 procent van het BBP, nu bedraagt die 185 procent. Van de regen in de drup. Stellen dat het ging om ‘een EU steunpakket aan een EU-medelidstaat dat het moeilijk had’, is de grootste nepnieuwsshow sinds het ontstaan van de EU. EU burgers, Nederlanders incluis, zijn tien jaar lang voorgelogen.

Oorverdovende stilte Het zogenaamde steunpakket van de EU, de ECB en de IMF aan Griekenland ging om niets anders dan het overeind houden van Noordwest-Europese banken. Die waren omgevallen als Athene niet nog meer leningen had gekregen. Maar dat konden Merkel, Schäuble, Rutte en Sarkozy na de eerste bail out van hun banken in 2008, niet meer aan het Europese electoraat verkopen. Dus werd een verhaal bedacht over Europese solidariteit met Griekenland, dat in zwaar weer was gekomen door opeenvolgende corrupte regeringen, door cliëntelisme dat een veel te duur en buitensporig groot ambtenarenapparaat had veroorzaakt, vanwege het feit dat álle Grieken lui zijn en niemand in Griekenland belasting betaalt.

Die propaganda heeft hallucinant goed gewerkt. Nederlandse toeristen gingen in Griekse tavernes eten en weigerden vervolgens de rekening te betalen: de Grieken waren hun immers geld verschuldigd.

Jazeker, de Griekse politieke elite had er dertig jaar lang een verschrikkelijk zootje van gemaakt. Met medeweten van eerst de EEG, later de EU. Correspondenten in Griekenland zoals ik, schreven in de jaren ’80 en ’90 onze vingers blauw over de Griekse politieke corruptie en de vele financiële misstanden. Het bleef oorverdovend stil in Brussel.

Griekenland had na dat alles nooit in 2001 in de euro gemogen, maar werd wel door diegenen die daarover moesten beslissen – hooggeplaatste eurofanatici – toegelaten. De Grieken werken volgens Eurostat de allermeeste uren per week van de hele EU, en hebben dikwijls twee of drie banen om der eindjes aan elkaar te kunnen knopen.

It takes two to tango : de schuld zowel als de rekening van de Griekse economische en politieke puinzooi werden bij het Griekse volk neergelegd, terwijl de werkelijk verantwoordelijken, de Griekse politieke elite en het EU establishment, vrijuit gingen. Na een decennium crisis zit Griekenland nu in een ‘ Perfect Storm’ – een crisis waar het einde nog niet eens van in zicht is.

Brussel blijft eisen dat Athene nog meer bezuinigingen doorvoert, terwijl de Grieken aan het einde van hun Latijn zijn, en er niets meer te bezuinigen valt. Alle minimaal winstgevende staatsbedrijven moeten nog steeds verkocht worden aan het buitenland. Dat gebeurt voor een appel en een ei, zoals de haven van Piraeus recentelijk geheel in handen van het Chinese staatsbedrijf Cosco is gekomen. De gehele Griekse telecom is allang van de particuliere Chinese mega corporatie Huawei.

Vluchtelingen Daar bovenop is er sinds 2015 een niet aflatende influx van honderdduizenden vluchtelingen die naar Europa willen, waarvan de meesten via de Griekse eilanden de EU binnenkomen. De internationale gemeenschap laat de opvang van de vluchtelingen aan de Grieken over, die noch de middelen, noch de mankracht hebben om de gestrande fugitives te registreren, laat staan van onderhoud te voorzien. Er wordt voortdurend gekissebist over het geld dat de EU en de VN aan Athene geven voor de vluchtelingen. Ondertussen creperen hele gezinnen in de bittere kou of de verzengende hitte met duizenden bij elkaar in mensonterende massakampen ver van de bebouwde kommen in Grieks niemandsland.

Macedonië heeft in begin 2016 haar grenzen met hoog prikkeldraad afgezet, waardoor geen vluchteling meer naar Noordwest-Europa kan doorreizen. Vanwege de mislukte Turkije Deal (maart 2016) mogen vluchtelingen niet meer van de Griekse eilanden naar het vasteland. Met desastreuze gevolgen. Zoals 13.000 mensen in het kamp Moria op Lesbos, waar maar plek is voor 3000 personen. Omdat wegens de niet werkende Turkije Deal geen of nauwelijks vluchtelingen terug gedeporteerd worden naar Turkije, hetgeen wel de bedoeling was, zijn asielprocedures volledig vastgelopen. Van het opnemen van vluchtelingen door Noordwest-Europese landen komt weinig tot niets terecht. Zonder de inzet van vooral Griekse maar ook buitenlandse vrijwilligers zou de situatie voor de vluchtelingen nóg veel erger zijn dan ze nu is.

De werkloosheid is nog steeds schrikbarend hoog – 26 procent en 60 procent voor jongeren – van de verzorgingsstaat is niets meer over, arbeidsrechten waar decennia voor is gevochten bestaan bijna niet meer, en de Griekse economie is op sterven na dood.

De meeste Nederlanders kennen Griekenland als zorgeloos vakantieland, en zijn omdat de Nederlandse main stream media het onderwerp structureel uit de weg gaan, niet of nauwelijks geïnformeerd over wat zich in Hellas afspeelt. Dankzij de geslaagde Brusselse anti-Griekse propaganda weet nog stééds bijna niemand in Noordwest-Europa dat de miljarden van onze belastingcenten die aan Griekenland zijn ‘geleend’, voor 98 procent besteed zijn en nog steeds worden aan het redden van onze eigen Noordwest-Europese banken. Ten koste van het Griekse volk.

Schuldverlichting blijft onbespreekbaar terwijl dat, zelfs volgens het IMF, de énige oplossing is.

Onteigeningen Geen Griek gelooft meer in de EU. En ook niet meer in de nationale politiek. De radicaal linkse oud-premier Alexis Tsipras, die het tegendeel heeft gedaan van wat hij ooit beloofde – een einde maken aan de keiharde bezuinigings- en hervormingseisen van Brussel – wordt inmiddels, net als ooit Giorgos Papandreou, gezien als landverrader. Het Griekse volk voelt zich belazerd, uitgeknepen, aan zijn lot overgelaten.

Bij de laatste verkiezingen, op 7 juli afgelopen zomer, ging minder dan 60 procent van de stemgerechtigden naar de stembus. Voor Griekenland is dat een extreem lage opkomst. Nu zit de aartsconservatieve premier van de berucht corrupte Nea Demokratia, Kyriakos  Mitsotakis, in het regeringszadel. Hij is onmiddellijk The War On Refugees begonnen, en het is wachten op een wet waardoor de armste en daardoor onverzekerde Grieken geen recht meer zullen hebben op gratis gezondheidszorg in de Griekse openbare ziekenhuizen.

Het is de verwachting dat in 2023 meer dan een miljoen Grieken hun huis aan de banken zullen zijn kwijt geraakt. Op een bevolking van nog geen elf miljoen, waarvan 70 procent huiseigenaar is – versus gemiddeld 38 procent in de rest van Europa, behalve Italië. Ter vergelijking: in Spanje zijn door de crisis een half miljoen Spanjaarden hun woning verloren, op een bevolking van 48 miljoen. Pak je Grieken hun huizen af? Dan raak je het hart van de Griekse samenleving.

Dijsselbloem Veel Grieken waren sinds de jaren zestig nogal dol op Holland, en vooral op oud-minister Max van der Stoel, die keihard gevochten heeft op internationaal niveau tegen de Griekse dictatuur van ’67-’74. Nooit eerder had een Nederlandse politicus en bestuurder zoveel invloed op de Griekse samenleving als tijdens de vijf jaar van zijn Eurogroep-voorzitterschap : Jeroen Dijsselbloem. In de beleving van de Grieken is hij nog steeds de kwade geest achter de Troika (EU, ECB, IMF) die de onmenselijke bezuinigingen, privatiseringen en hervormingen nog immer oplegt en doorvoert. Zozeer als Grieken van Van der Stoel hielden, zo haten ze nu Dijsselbloem.

Follow The Money kopte bij het vertrek van Dijsselbloem uit de Eurogroep in januari 2018: ‘Dijsselbloem gaat de geschiedenisboeken in voor zijn wanbeleid in Griekenland’. Voor de Grieken is hij levend symbool voor onrecht, graaien en gebrek aan empathie. Want juist hij liet toe dat de grootste Griekse industrieën aan de Zuidas van Amsterdam via postorderbedrijven voor miljoenen de belasting tillen. Om maar iets te noemen.

In deze verwarring en chaos – de Griekse overheid functioneert bijna niet meer – ontstaan sinds een paar jaar nieuwe vormen van bestaan. Aan de ene kant is er de meest dramatische en allergrootste brain drain in de geschiedenis van Griekenland gaande. Meer dan 800.000 afgestudeerde Griekse jonge mensen, vooral dokters, economen, tandartsen en ingenieurs, zijn naar het buitenland vertrokken. De staat, dat wil zeggen de Griekse belastingbetaler, betaalde hun studie, maar het buitenland plukt nu de vruchten daarvan. Mensen die niet kunnen emigreren vinden sinds kort andere, vaak voor de hand – zoals zelfs van wc’s een AirBnB studio maken – maar soms opmerkelijk originele manieren om hun hoofd boven water te houden.

Toerisme magneet Het scenario voor de toekomst van Griekenland is tweeledig: Griekenland moet één groot ‘ontvangstland’ worden, voor twee verschillende stromen mensen. Aan de ene kant moet het jaarlijks tientallen miljoenen welvarende, vakantie vierende toeristen onderdak verlenen. Het Florida van Europa: deze zomer waren er meer dan 40 miljoen toeristen, een invasie van vier keer de Griekse bevolking. Het aantal toeristen uit Azië neemt onrustbarend toe, tot groot genoegen van Mitsotakis, die deze ontwikkeling geweldig vindt en van de daken jubelt.

Geen land kan een jaarlijkse invasie van vier keer de bevolking aan. Zeker niet het leeggezogen Griekenland, waar publieke diensten tot op het bot zijn uitgekleed. Zoals viel te verwachten, kampt Griekenland al vier jaar met giga problemen op het gebied van riolering, vuilnisverwerking en water- en elektriciteitsvoorzieningen. 51 miljoen mensen die in de zomer poepen en plassen, de helft daarvan is ongesteld en gebruikt tampons en dergelijke, die per persoon minimaal twee plastic water flessen per dag drinken, en allemaal onder de douche gaan. It is not rocket science

Afgelopen zomer zette hij leger en politie in om in de van oudsher anarchistische en dissidente wijk Exarchia, kraakpanden met extreem geweld te ontruimen. Griekse krakers, maar ook veel vluchtelingenkrakers, voornamelijk gezinnen met kinderen die gewoon in de buurt naar school gingen, werden at gun point voor zonsopgang van hun bed gelicht, gearresteerd en raakten hun woonruimte kwijt. Omdat de vrienden van Mistotakis – internationale projectontwikkelaars en onroerend goed-tycoons – van Exarchia het Montmartre van Athene willen maken. En dan zitten krakers maar in de weg. De wijk moet een trekpleister voor toeristen vol hotels en Airbnb’s worden.

Einde Exarchia.

Aan de andere kant moet Griekenland het afval putje blijven voor honderdduizenden getraumatiseerde, berooide vluchtelingen die de rest van de EU niet wil hebben, en die maar blijven aanspoelen op de Griekse eilanden vlak bij Turkije.

Die twee influxen van type mensen moeten ver uit elkaars buurt blijven, want vluchtelingenellende is niet goed voor toerisme. De toekomst van Hellas is als één groot hotel voor de rijken, en één giga hostel voor de vluchtelingen, met de Grieken in het midden, als obers, koks en kampbewakers.

Publieke omroep Hoe is het mogelijk dat de NPO over de aardverschuivingen die de Griekse crisis heeft veroorzaakt, onder leiding van een Nederlander, geen documentaire-serie heeft gemaakt over de bakermat van onze beschaving die stervende is, over het hart van Europa dat in brand staat? Dat vroeg ik me sinds het ontstaan van de crisis ieder jaar weer af. En ieder jaar weer bood ik het aan. Aan diverse omroepen. Elke keer weer in de vorm van een scenario dat kersvers was geüpdatet.

Niets mocht baten.

Zelfs het annus horribilis 2015, toen meer dan 900.000 vluchtelingen het Schengen-gebied binnenkwamen via het Griekse eilandje Lesbos dat 85.000 inwoners telt, was niet doorslaggevend. Want juist door de rol van Jeroen Dijsselbloem was de Griekse Crisis als een té hete aardappel, die niemand wilde hebben.

Het heeft tot 2016 geduurd voor netmanager van NPO2, Gijs van Beusekom, de onvergetelijke woorden sprak: “Je hebt gelijk, het is de hoogste tijd voor een serie over de Griekse Crisis.” Dat was een interessant moment. De eerste crisisjaren waren vooral mijn Atheense vrienden, kennissen en contacten in shock door de crisis. Ze waren verkrampt, verlamd, als bange konijnen gevangen in de koplampen van een dodelijk aanstormend vehikel. Geen beweging in te krijgen.

Vlaggen Maar in de winter van 2016-2017, leek er iets te gebeuren, in de eerste plaats in Athene. Het was alsof veel Grieken in die periode ontwaakten uit hun Crisis Coma. Dat gebeurde niet zoals Dijsselbloem cum suis dat in hun hoofd hadden, of hebben. Integendeel. De hardvochtigheid van de Troika heeft een averechts effect gehad: het grootste deel van de Griekse bevolking staat nu met de rug naar de politiek en naar Brussel, door de weggevaagde middenklasse en de schrikbarend toegenomen armoede kunnen velen hun belastingen niet meer betalen, waardoor de staat steeds minder inkomsten heeft. Om te kunnen overleven worden meer regels met voeten getreden dan ooit tevoren. Alleen nu niet door de allerrijksten, maar juist door de minst bedeelden, de armsten. Ergo: op veel grotere schaal.

De omroep die het oppikte was BNNVARA. Vanaf eind 2017 zijn we gaan filmen. Hotel Hellas was de werktitel. Met een slag om de arm, want leefde het oud-Nederlandse woord voor Griekenland ‘Hellas’ wel genoeg bij de kijkers? Tijdens het draaien stuitten we in het centrum van Athene op een bijzonder gebouw, één van de vele treurig leegstaande panden: Hotel Athene. Een ooit schitterend en bruisend hotel dat tien jaar geleden is gesloten, toen de crisis begon. De ingang was met vele kettingen vergrendeld, de planten in de keramieken potten waren dood, op de balkons hingen airco’s aan hun kabels. En op de eerste verdieping wapperde een hele rij verscheurde vlaggen, van álle EU lidstaten, de Griekse voorop. Symbolischer kon niet.

Wat zal de bestemming zijn van dit gebouw? Wordt het gekocht door een projectontwikkelaar, en een prachtplek voor verwende toeristen? Of zal de staat of de EU of de VN het overnemen om er vluchtelingen in onder te brengen, zoals in een kelder pal tegenover het gesloten hotel? En zo werd de titel van de serie ‘Hotel Athene’, want daarin is de ooit zinkende Titanic nu veranderd. Een bijna onmogelijke prestatie. Dankzij de enorme veerkracht van de Grieken, hun doorzettingsvermogen, hun sterke familiebanden en hun onderlinge solidariteit.

Er is een Grieks gezegde: I Ellada poté den pethéni!

Griekenland sterft nooit.

Kijk zelf maar: vanaf maandag 11 november, op NPO2, om 22.50

PS: Voor de Theater Première in Het Parool Theater, donderdag 7 november, 20.00, hebben zowel oud-Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem, als oud-premier George Papandreou hun overvolle programma omgegooid, om aanwezig te kunnen zijn. De twee mannen die aan de wieg van de Griekse Crisis stonden, zijn erbij. Een historisch moment…

Hotel ATHIE-NÉÉ-AA. Oftewel Hotel Athene. Verscheurde vlaggen van andere EU-landen. Vergrendelde ingang. Dichte ramen. Kapotte airco’s. Lege balkons als dode ogen in een levenloos gebouw, ooit vol leven en bedrijvigheid. Dit hotel is inmiddels net zo lang gesloten als de Griekse crisis oud is. Symbolischer kan niet. Wat zal de bestemming worden van dit pand op die schitterende locatie in hartje Athene? Zullen buitenlandse investeerders het opkopen en er een droomplek voor vakantie vierende toeristen van maken? Of zal het aangeschaft worden voor de opvang van vluchtelingen die onstopbaar op de Griekse eilanden blijven aanspoelen? Want dat is door de crisis hét scenario voor de ‘dubbele’ toekomst van Griekenland. Aan de ene kant een weelderig vakantieparadijs voor tientallen miljoenen toeristen uit de hele wereld. Aan de andere kant een helse afvalput voor honderdduizenden vluchtelingen die de rest van de EU niet wil hebben. Welkom in Hotel Athene!

Bekijk de uitzending: Hotel Athene, hoe de Grieken overleven