Het land is onherkenbaar, wat voor mensen zijn Nederlanders geworden?

Mirjam Vriend en Bram Bakker corresponderen over geestelijke gezondheid. Dit is de laatste aflevering. Zie hier eerdere afleveringen.

Beste Bram,

Onze laatste gezamenlijke blog, in deze vorm. Aan mij de schone taak om nog eenmaal af te trappen. Wat had ik graag iets opwekkends gepresenteerd, maar het zit er oprecht niet in. Ik voel een hardnekkig pessimisme op me drukken.

Ik ben niet de enige; veel geestelijke hulpverleners luiden de noodklok, want steeds vaker tobben hun cliënten niet zozeer met persoonlijk leed als wel met iets wat we misschien Weltschmerz kunnen noemen. Er is dan ook zeker een mondiale beweging te zien. Maar jij en ik leven in Nederland, en raad eens wat: Nederland scoort hoog, wat betreft deze verschijnselen.

Wat zijn we egoïstisch geworden. Individualistisch. Vijandig naar iedereen die niet op ons lijkt(!) te lijken. Onverschillig jegens de aarde, de natuur, dierenwelzijn. Onwillig om aan morgen te denken, aan generaties na ons, onwillig om daarvoor concessies te doen.

Liefdeloos. We wentelen ons in liefdeloosheid en minstens zo opvallend: we zijn daarover de schaamte voorbij. Wat we nog niet lang geleden bewaarden voor aan onze keukentafel, na een paar borreltjes en in de zekerheid dat we ons onder gelijkgestemden bevonden, gooien we er nu overal gevraagd en ongevraagd ongeremd uit. Trots, zelfs! De onderbuik aan de macht.

“Jongens, jongens,” denkt nu menig lezer, “die meid moet iets aan haar winterdepressie doen. Ze ziet het allemaal wel erg donker en zwart-wit.” Die mensen verwijs ik graag naar het twee pagina’s tellende artikel in de Volkskrantrubriek Opinie&Debat van 12 december, onderbouwd door wereldleider in marktonderzoek Ipsos.

Ipsos wordt betaald voor goed onderzoek, ongeacht een leuke of minder leuke uitkomst. Al lezende begreep ik dat ik helemaal niet door een gekleurde bril kijk, sterker nog; Nederland bakt ze heel bruin, op de egoïsme-schaal. Internationaal vergeleken scoren wij zeer hoog.

Enige tijd geleden liep ik huilend weg uit een praatje op de hei, tussen honden-uitlaters. Ik was al heel vaak gemoedelijk met deze mensen opgelopen, zolang het over koetjes en kalfjes en vooral honden ging. Nu begonnen er een paar tekeer te gaan over “al die buitenlanders, die profiteurs, bedriegers”, enzovoort. Dat was de eerste keer dat de besmuiktheid er volledig af was. Sindsdien ben ik gepokt en gemazeld geraakt; ik weet dat er op onverwachte momenten een testimonial uit iemands mond kan rollen waar de honden geen brood van lusten. De spreker glimt doorgaans van eigendunk.

Op zulke momenten waan ik me in een akelige, parallelle werkelijkheid, Bram. Dikwijls wordt men niet gehinderd door enige kennis. “Onbekend maakt onbemind”, dat is het simpele principe dat hierop van toepassing is.

Je kunt er goed aan zien hoezeer wij teruggetrokken in eenvormige bubbels leven. En gaven we dat nou maar aan onszelf toe, dat zou al heel veel schelen, want dan zouden we tenminste erkennen dat we van iets of iemand geen bal afweten en ons enkel bedienen met voorgekookte algoritmes.

Het is werkelijk als ontwaken uit de “matrix”, of, zoals jouw favoriete filosoof zou zeggen: Je gaat het pas zien als je het doorhebt. De vraag of deze regering de grootste stoker is, of het volk, is een kip- of ei-vraag, lijkt mij.

Feit is dat ik mij uit mijn leven geen andere regering kan herinneren waarbinnen de ambtsdragers zich zo weinig van het morrende volk onderscheiden. Dat vindt een groot deel van mijn volk een deugd. Ik vind het alarmerend. Ik wil daar mensen zien die overstijgend denken, die niet hun onderbuik legen tijdens debatten maar hun woorden wegen, die mij niet pleasen maar realistisch zijn.

Ik schaam me kapot als Van der Plas in Brussel gaat vragen of wij als enige nog een beetje langer gore zooi de lucht in mogen blijven jagen. Ik vreet mijn vingers op van frustratie als ik zie hoe geniepig tijdens debatten het zaad van polarisatie onder ooghoogte uit de broekzakken wordt geschud.

“Ik polariseer helemaal niet, maar het is een feit dat de koran oproept tot andersdenkenden.” Drie keer raden wie dat zei. Het venijn huist dikwijls achter de komma. En hoppa: in één zinnetje is iedereen die inspiratie put uit de koran als gevaarlijk mens gestigmatiseerd. Ik hoop dan dat iemand uit de oppositie een gezellig stukje uit het Oude Testament gaat voorlezen als antwoord, maar zij lijken met zijn allen verlamd van schrik. Geen scherpe tong meer te vinden, daar. Sterker nog; ik vind ze vaak een uitgesproken verdrietige uitstraling hebben.

Boosheid is het nieuwe mooi. Het nieuwe eerlijk. Hedonisme is helemaal oké. Het enige waarin we ons nog weleens “samen” voelen is in samen individualistisch zijn, hoe paradoxaal wil je het hebben? Ik meen het, ik weet hoe pathetisch het klinkt; waar is de liefde?

Dit is niet mijn kerst- of eindejaars-overdenking. Dit voelde ik al veel langer. Ik prijs me gelukkig met liefdevolle mensen om mij heen en ik hoop dat Ernest Hemingway gelijk had toen hij zei: “De nacht is altijd donkerder net vóór de dageraad.”

Wat zie jij, Bram, als je vanuit jouw bubbel naar buiten kijkt?

Warme groet,

Mirjam

Ha die Mirjam,

de stemming zit er goed in bij je… En ik geloof oprecht dat het weinig met Kerst en/of de jaarwisseling te maken heeft. Vermoedelijk was het gevoel in april of mei vergelijkbaar geweest…

Ik voel me niet echt anders dan jij hoor, en ik ben bang dat we lang niet de enigen zijn… Ooit groeiden we op met een zeker ontzag voor bewindslieden, dat waren eigenlijk altijd mensen die hun sporen wel verdiend hadden, maatschappelijk. Inmiddels is het wel anders, er schijnt zelfs een minister mee te hebben gedaan aan ‘Boer zoekt vrouw’… Keek ik ook al niet gelukkig.

Het opportunisme viert hoogtij in de politiek, en je hoeft ook al geen jaren onderweg te zijn om bij verkiezingen ineens flink te winnen. Organisatorisch staat er helaas meer niet dan wel, blijkt na de verkiezingen. En doortimmerd beleid maken is misschien toch ook wel een vak?

Zo’n minister die de stikstofplannen overboord kiepert zonder een fatsoenlijk alternatief te hebben, dat is toch ongekend? Er zijn plekken in het bedrijfsleven waar ontslag zou volgen, maar in de politiek kom je overal mee weg, lijkt het.

We zitten opgescheept met vier navelstaarderige regeringspartijen die elkaar het licht in de ogen niet lijken te gunnen en vooral nadenken over hoe het verder moet als het kabinet valt. Dat het kabinet valt lijkt me geen gewaagde voorspelling trouwens, met zoveel achterdocht is toch niet samen te werken?

Het kankeren zet tegenwoordig de toon bij alles in ons land, aan wat er wel goed gaat wordt nauwelijks nog aandacht besteed. Terwijl me de afgelopen maanden bij herhaling is opgevallen dat veel jonge mensen met ouders uit Marokko of Turkije uitstekend functioneren. Ik mocht laatst een praatje houden bij een prominent accountantskantoor en er waren daar veel jonge mensen met een migratieachtergrond. Gaf alleen maar kleur aan ons gesprek (over ‘man zijn’ notabene…)

Het is ook voor mij een raadsel hoe we het bestaande klimaat kunnen wijzigen. We blijven maar doen alsof we het slecht hebben, terwijl de feiten daar vrijwel haaks op staan. Er wordt op veel plekken in de wereld oorlog gevoerd, bij ons zijn er amper demonstraties. De grootste gekkigheid treffen we in voetbalstadions, en daar kunnen we ons enorm over opwinden, maar het milieubeleid van deze regering lijkt me meer reden tot zorg.

Tot voor kort hield ik het niet voor mogelijk, maar ik mis het geruststellende karakter van Mark Rutte. En dan heb ik het niet over zijn politieke opvattingen, maar over zijn uitstraling. Wie kalmeert ons nog een beetje? Van Dick Schoof word ik niet rustig, helaas…

Het lijkt of iedereen de afgelopen maanden steeds onrustiger is geworden. Het vertrouwen ontbreekt, in onszelf, maar vooral in de mensen die verondersteld worden dit land te besturen. Ze kloten maar wat aan. Ze regeren via X, van die enge Musk, die zich wereldwijd met de politiek begint te bemoeien. Dat gaat niet goed lieve mensen, die man is gevaarlijk!

Dat Trump weer president wordt is jammer, maar niet ons grootste probleem: de man is oud en zal ergens de komende jaren wel wegvallen. Maar wat daarachter opduikt: machtswellustelingen, ego’s met te veel geld. Eng is het!

Mijn gevoel is dat we momenteel stuiten op de uitwassen van het kapitalisme. Er is ongetwijfeld grote vooruitgang geboekt met behulp van dit model, maar wat er nu gebeurt is vooral gevaarlijk: de macht van het geld weegt zwaarder dan wat ook. Heb je geld, dan heb je macht. Maar over de kwaliteit van je opvattingen zegt het helaas verdraaid weinig.

Mensen zijn emotiedieren, en daar is niks mis mee. Maar als ze hun behoeften simpel kunnen bevredigen doordat ze genoeg dollars of euro’s hebben, kan het snel gevaarlijk worden. Kijk maar hoe sociale media ons doen en laten zijn gaan bepalen, aangestuurd door belanghebbende partijen…

Het grootste menselijke talent, ik herhaal het nog maar eens voor wie het toch steeds weer lijkt te vergeten, is de LIEFDE. Liefde is een geschenk, iets dat je geeft. Iets dat je nauwelijks iets kost, en waar je ook niet iets voor terug verlangt.

Onze grootste uitdaging voor de komende jaren is het terugvinden van die liefde, in alles wat we doen en laten dat als belangrijkste motief gebruiken. Een mens met een donkere huidskleur heeft niet minder recht op onze liefde. Sterker nog: hoe beter het ons lukt om van alle soorten mensen te houden, hoe beter het ons zal gaan.

Dus laten we stoppen elkaar te becommentariëren, laten we alles op alles zetten elkaar meer waardering te geven, complimenten te maken, en ook veel te knuffelen. Klinkt soft, maar het werkt wel. Mijn voornemen voor 2025 is simpel: ik ga me niet meer druk maken over anderen, ik probeer zelf een goed mens te blijven…

Warme groet, Bram

Dit was de laatste uitwisseling tussen Mirjam en Bram. Individueel zien we ze zeker terug, ook hier. Mirjam start binnenkort met haar nieuwe blog-serie: “Waarom ik misschien al heel lang niet meer depressief ben”.