Wat rijmt er op oorlog?

Nico schrijft een serie over oorlog. Dit is aflevering 22.

Hoe kijken dichters tegen het verschijnsel oorlog aan?  De eerste zinnen die mij te binnen schoten toen ik wilde proberen een gedicht over de oorlog te schrijven, waren:

De oorlog gaat maar door
Maar ik wil dat het stopt

Op zoek naar rijmwoorden voor oorlog stuitte ik om te beginnen op de woorden hertog en moloch, maar de woorden buldog en kielzog bevielen me al beter. Vervolgens las ik in de rubriek ‘Ander woord voor oorlog’: jihad, strijd en guerrilla. Met die woorden ging ik een beetje spelen om de goede toon te vinden.

Jee-haad, beter nooit dan laat

Guerrilla of nee?

Door de strijd raak je mensen kwijt

Plotseling schoten de woorden Joden doden door mijn hoofd. Daar schrok ik van. Ik moest aan de verschrikkingen in de concentratiekampen denken, aan de moordaanslagen van Hamas, maar ook aan Joden die in Gaza schuldige en onschuldige mensen doden. Een kwestie van intoneren.

Of: Poetin, waar is hij goed in?

De eerste zinnen De oorlog gaat maar door, maar ik wil dat het stopt lieten me niet los.

Oorlogsliteratuur helpt mensen empathie te tonen voor de pijn van anderen, lees ik ergens. Ik neem de tijd om een heleboel oorlogspoëzie tot me te nemen. Lees ‘De achttien doden’ van Jan Campert, de vader van Remco. Lees het bekende repertoire: Judith Herzberg (4 Mei), Jacques Bloem (Na de bevrijding), Rutger Kopland (Oorlog), Willem Wilmink (Een foto) en ik lees Leo Vroman (Vrede):

‘Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze honderd malen
alle malen zal ik wenen’

Helaas is de oorlog niet verdwenen. In de Volkskrant (6/9/24) lees ik een indrukwekkend verhaal over de Palestijnse dichter Ghayath Almadhoun.(45) In Syrië geboren, nu wonend in Berlijn, en in bezit van een Zweeds paspoort. Hij merkt sinds de aanvallen van Hamas op 7 oktober dat hij geen podium meer krijgt, maar zegt: “Maar ik vlucht niet meer. Ik wil me ervoor inzetten dat Europa multicultureel blijft. Of je nu Roma bent, of feminst, of jood, of vrijdenker of Palestijn, je moet je verbinden met wat er om je heen gebeurt. Alleen dan kun je komen bij gevoelens van schuld, schaamte en verantwoordelijkheid. Alleen dan kun je de wonden aanraken die wij mensen hebben.” Aan het eind van het interview vertelt hij dat vijftien Palestijnse schrijvers ook dood zijn. “Welke schrijvers in het Westen hoor je daarover?”

De Volkskrant drukt fragmenten uit ‘Ode aan het verdriet’ af, verschenen in ‘Ik heb een afgehakte hand voor je meegenomen’. (Uitgeverij Jurgen Maas). Ik citeer, sterk ingekort,

‘We houden van je Europa, maar:
‘Hou je nazisme bij je en geef ons Immanuel Kant
‘Hou je Zwarthemden bij je en geef ons Italiaanse wijn
‘Hou Franco bij je en geef ons Cervantes
‘Hou je eigen dingen bij je en laat onze dingen aan ons.’

Volgende keer: Doodsoorzaken

cc-foto: Gerard Stolk