Wat krijgt prioriteit, onze centen en onze banen of het leven van onze risicogroepen?

Een halve eeuw geleden besprak elke zondagmiddag eerst mr. G.B.J. Hilterman de toestand in de wereld. Daarna volgde dr. Ferry Hoogendijk, die het binnenland onder de loep nam. Beiden namen dan links de maat, in het bijzonder Joop den Uijl en Jan Pronk. Laat ik eens midden in de week hun voorbeeld volgen. Natuurlijk zonder mezelf te verloochenen. Wat dacht je dan?

Premier Mark Rutte keerde precies op tijd naar Den Haag terug om daar de herleving van de corona-epidemie te beleven. In Brussel had hij eigenhandig een eind gemaakt aan de laatste resten van onze reputatie als een tolerant, humaan en toekomstgericht land. Model voor de Nederlander staat nu de vuilnisman die de minister-president toeroept zijn belastinggeld vooral niet aan Spanje en Italië te verkwisten. Voortaan gaan we door voor gierig, benepen en bevooroordeeld. Batavus Droogstoppel heeft definitief de overwinning behaald op Max Havelaar. Ondertussen zal Nederland merken hoe het door de rest van Europa onder een vergrootglas zal worden gelegd. Men zal de nadruk leggen op onze rol als narcostaat en spil in de Europese drugshandel. Men zal erop wijzen dat Nederlandse bedrijven een wezenlijke rol speelden bij de manier waarop de Braziliaanse mega-aannemer Odebrecht een web van corruptie weefde over grote delen van Latijns Amerika. En dat de delta van de Rijn überhaupt een belastingparadijs is.

En deze roofstaat zal dan andere lidstaten de les lezen? Om hem er toe te brengen zijn sabotage van het grote Europese herstelplan te staken moesten de overige Europese leiders Rutte iets meegeven om thuis bij zijn achterban mee te pronken. Dat is de zogenaamde noodrem. Elk land kan uitbetaling van steungelden uit het nieuwe fonds laten bevriezen als het denkt dat de ontvangers onvoldoende “hervormen”. Dat wil zeggen: als ze niet genoeg ambtenaren de straat op mikken, te lief zijn voor gepensioneerden of te weinig beknibbelen op de rechten van de werknemers want daar is het tot nog toe op neergekomen. Daarna zal in de praktijk van uitstel geen afstel komen want aan de noodrem trekken betekent dat de betreffende kwestie in het overleg van alle Europese regeringsleiders moet worden behandeld. Daar zal men met de dwarsligger korte metten maken. Wie dat doet, zal haat en afkeer opwekken bij het getroffen land en zijn bondgenoten. Nu al vrezen grote sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven met belangen in Italië de gevolgen van Ruttes aanpak: waarom zou je met deze kleinzielige cententellers nog zaken doen als er op het continent voldoende alternatieven zijn? Met zijn gedrag heeft Rutte bereikt dat Nederland en Nederlanders nog maar weinig wordt gegund. De eerste blijken daarvan zijn in de Europese begroting – die tegelijk met het herstelfonds werd behandeld – al gebleken. Er is gekort op fondsen, waar Nederlandse aanvragers traditioneel met groot succes een beroep op deden. De Vereniging van Nederlandse Universiteiten berekende de schade voor het onderzoek op 900 miljoen, boeren kunnen fluiten naar extra steun voor landschapsbeheer, waar juist op wordt bezuinigd. Rutte kon daar niets tegen ondernemen. Hij is immers voor uiterste zuinigheid.

Rutte kon evenmin iets uitrichten tegen het gegeven wat de afgelopen Europese top werkelijk historisch maakt. Voor het eerst kan de Europese Commissie zelfstandig leningen sluiten op de kapitaalmarkt. En de toekomst is duidelijk aan door de Unie geheven belastingen. Dit is werkelijke vooruitgang. Daar kun je blij mee zijn. Rutte is wat dat betreft door de pomp gegaan omdat hij ondanks alle hardnekkigheid zijn grenzen kent. Wel draagt zijn scepsis bij aan de reputatie van Nederland als lidstaat in de achterhoede als hindermacht en hobbel die je altijd maar moet zien te nemen, de Jan Salie, die je maar met de grootste moeite mee kunt slepen. Spuit elf ook.

Ondertussen steekt  corona overal in Europa de kop, omdat de mensen niet langer opgehokt worden. Lockdowns in allerlei varianten bleken het enige middel om het virus min of meer te beteugelen. Het nieuwe normaal betekent nieuwe kansen: bijvoorbeeld op de kermis in Tilburg, die wordt omgeven door tientallen haarden van besmetting in West Brabant.

Zo lang er geen effectieve geneesmiddelen of vaccins bestaan, is een lockdown de enige manier om het virus in bedwang te houden. Dat zou een tweede mokerslag voor de economie betekenen. Alleen de dreiging van zo’n maatregel al zal bijdragen aan de krimp en een toename van de werkloosheid. Wie investeert immers nog iets met zo’n nieuwe bevriezing van het zakenleven in het vooruitzicht? Een nieuwe lockdown betekent op zijn best een verdubbeling van de negatieve cijfers. Het betekent een ineenstorting van zo’n formaat dat we ook moeten vrezen voor een kredietcrisis en de val van de euro. Weldra zal blijken dat het Europese herstelfonds bij lange na niet genoeg is om de economische ineenstorting te voorkomen. Dat is allemaal geen optie. Je kunt een tijdje de burgers de schuld geven, die een loopje nemen met de beperkingen die in het nieuwe normaal nog over zijn, maar dat zet geen zoden aan de dijk. Testen, testen, testen ook niet. Nu al zijn er uitbraken waarvan de bron niet te traceren valt.

Maar Rutte heeft een noodrem voor ons meegebracht. En een extra korting op de Nederlandse contributie voor de EU van enkele honderden miljoen euro’s. Peanuts is dat in het licht van de economische rampspoed die ons te wachten staat.

De politici zijn massaal met vakantie gegaan. Eens kijken of zij net als Femke Halsema genoeg verantwoordelijkheidsgevoel hebben om terug te keren. Over een week of wat heeft niemand het nog over boze boeren of black lives. Dan staat Nederland net als de rest van Europa voor een afschuwelijke keuze: wat krijgt prioriteit: onze centen en onze banen of het leven van onze risicogroepen?

Dat is de enige vraag die telt. De rest is gelul en randgebeuren. Jammer van de reputatieschade die Rutte ons land in deze cruciale historische periode heeft toegebracht.