Wat je als witte burger te doen staat

Begin dit jaar ging ik samen met een vriend naar een feestje. Aangekomen op locatie zette ik mijn fiets weg en Adam ging verderop zijn scooter wegzetten. Het was al donker en twee agenten liepen langs. Ze stopten abrupt en begonnen op argwanende toon aan mijn vriend te vragen wat hij aan het doen was terwijl de handen reeds richting de wapenstok gingen.

Adam bleef kalmpjes en reageerde beleefd dat hij zijn scooter aan het wegzetten was. De agenten wachtten net zo lang totdat Adam wegliep van de scooter en zich bij mij voegde en toen pas vervolgden ze hun weg. Je zal het vast al geraden hebben maar die vriend van me heeft inderdaad meer pigmentcellen dan ik, oftewel ja een donkere huidskleur. Op dat moment, die dag in januari, stond ik aan de grond genageld, liet ik het gebeuren en wist ik niet hoe ik moest reageren.

Als ik die scooter had weggezet waren de agenten nooit gestopt en was het nooit in hen opgekomen om de situatie te associëren met diefstal. Adam werkt net zo hard als ieder ander om die scooter te kunnen betalen dus je kunt je voorstellen hoe vernederend het is wanneer zoiets gebeurt. M’n maat zuchtte eens diep en we vervolgden onze weg richting het feest.

Wat zojuist had plaatsgevonden heet etnisch profileren, dat betekent dat men aannames doet op basis van iemands uiterlijke kenmerken. Dit is discriminatie en bij wet verboden. Onze premier, Mark Rutte zei het begin deze maand op live televisie. Alhoewel hij de woorden institutioneel racisme niet in de mond durfde te nemen, bekende hij wel dat er systematische discriminatie voorkomt in de Nederlandse samenleving. Politie die etnisch profileert is daar een heel goed voorbeeld van.

Niet alleen is etnisch profileren verboden, uit onderzoek blijkt ook dat het een heel ineffectieve manier is om misdaad te bestrijden. Agenten die het toepassen doen hun werk dus slecht. Uit ander onderzoek blijkt ook dat criminaliteit voornamelijk een postcode-kwestie is. Wijken met een hoge criminaliteit waren dat ook al voordat er mensen met kleur kwamen wonen.

Niemand wordt crimineel of racistisch geboren maar de omgeving waarin je opgroeit, vormt en bepaalt grotendeels je wereldbeeld en hoe je je daar naar gaat gedragen. De term systemisch is hier terecht omdat dit namelijk in alle lagen van de samenleving structureel voorkomt. Het zit diep geworteld in ons hele systeem. Mensen die niet voldoen aan de standaard norm in Nederland hebben er constant mee te maken; in hun communicatie naar overheidsinstanties, op de arbeidsmarkt, op de woningmarkt, op school, op straat, in de supermarkt, in het café, op de sportvelden. Overal.

Ik heb Adam afgelopen week over dit voorval gesproken omdat het naar aanleiding van de #blacklivesmatter movement weer naar boven kwam drijven bij me. De aandacht die er op wereldwijde schaal nu is voor racisme en het discrimineren van minderheden in de samenleving is lang niet zo groot geweest als nu en dat mogen we met ons allen niet onbenut voorbij laten gaan. Ik zie mensen, die ik er nog nooit over heb zien communiceren, nu op social media massaal zwarte schermen posten in solidariteit met de zwarte bevolking. Dat is een fantastisch statement maar tegelijkertijd rijst meteen ook de vraag “oké, en wat nu?”.

Daarnaast heb ik ook mensen gesproken die zeggen, ik ben het voor 100% eens met deze zaak en ik ben vanuit mijn basisprincipes altijd al voor wederzijds respect en gelijke behandelingen voor iedereen op onze planeet. Maar is het hier in Nederland dan echt nog zo’n probleem of is het wel aan mij om me uit te spreken tegen racisme terwijl ik zelf juist uit een wit gezin kom?

Dat het misschien niet zo zichtbaar is in je eigen omgeving betekent niet dat iets niet bestaat. Praat er voor de verandering eens over met mensen die het wel dagelijks ervaren of in het verleden slachtoffer zijn geweest van racisme.

Of je je online uitlaat over de zaak is volledig aan jou, niet iedereen is gewend om zich uit te spreken over zwaardere thema’s op social media en daar hoef je mensen ook niet tot te dwingen. Mensen die simpelweg een zwarte foto plaatsen, door de omvang van de sociale druk die er de laatste weken bij komt kijken, maar zich verder niet verdiepen in wat racisme echt inhoudt, helpen misschien wel om de movement meer zichtbaarheid te geven maar structureel gaat dat verder niks veranderen. Juist die bewustwording die bij jezelf begint en het echt begrijpen van het hele probleem kunnen bijdragen aan een structurele verandering.

Verandering begint op meerdere plekken en gaat via meerdere routes om uiteindelijk samen te komen bij het uiteindelijke doel. In dit geval, systematische verandering van een groot sociaal maatschappelijk probleem.

Terug naar die zaterdagavond in januari. Met de kennis van nu had ik ingegrepen. Ik zou zijn opgekomen voor mijn vriend en had de agenten aangesproken op hun discriminatie en een klacht ingediend bij de verantwoordelijke instanties. Als iedereen dit zou doen.. als al één op de drie mensen dit zou doen elke keer dat ze iemand met een donkere huidskleur, migratieachtergrond, andere geaardheid, gekke haarkleur, apart figuur of andere cultuur belaagd zien worden dan zou racisme en discriminatie zo verleden tijd zijn. Ik heb mijn vriend dit ook verteld en mijn excuses aangeboden dat ik toen niet voor hem ben opgekomen.

Zijn reactie luidde: “Bedankt Kaj maar dit zal nooit weg gaan. Hier zullen alle donkere mensen voor altijd last van hebben en daar moeten we mee leven.”

Kunnen we mijn vriend alsjeblieft zijn ongelijk bewijzen?