Wat is protestants rekenen?

De eerste keer dat ik iemand hoorde zeggen: ‘In Nederland is nog nooit een school door de overheid gesloten omdat hij niet goed genoeg was,’ geloofde ik het niet. Ik zocht het uit, en het bleek nog waar te zijn ook. Hoe kan dat nou? Artikel 23! De vrijheid van onderwijs!

Je kan in Nederland niet langer dan vijf minuten over scholen praten, hoe het beter moet, hoe de kwaliteit omhoog kan en wat je ook zegt, iemand roept: ‘ Artikel 23! Mag niet!’

Als ik wil voorkomen dat een evident slecht schoolbestuur (met alleen maar zeer zwakke scholen) ook in mijn stad een basisschool wil beginnen? Mag niet. Artikel 23!

Als ik zou willen verhinderen dat een slechte school er nog wat lokalen bij bouwt? Ga je niet over. Artikel 23!

Als ik het belangrijk vind dat kinderen in een gemengde wijk naar gemengde scholen gaan? Mooi niet. Artikel 23!

Het mag allemaal niet.

Artikel 23 regelde, in 1917, dat wanneer ouders een eigen school stichten ze financieel net zo behandeld worden als het openbaar onderwijs. Dat was belangrijk voor de christelijke partijen destijds, die dit in ruil voor het Algemeen Kiesrecht als concessie eisten. Mooie ruil zou je zeggen, was toen ook zo, maar ik ben er klaar mee.

Driekwart van de basisscholen in Nederland is bijzonder; protestant, katholiek, reformatorisch, islamitisch etc. Maar de zuilen bestaan in Nederland al lang niet meer: op de katholieke scholen in de grote stad zitten meer moslimkinderen dan vrienden van de Paus. En wat is eigenlijk protestants rekenen?

Vrijheid van onderwijs vind ik natuurlijk ook een groot goed. Maar het hele idee achter Artikel 23 is niet meer van deze tijd. Ouders richten vrijwel nooit meer scholen op, dat doen besturen. Dat romantische ideaal van een eeuw geleden is verdwenen. Het onderwijs is in handen van professionele besturen die meerdere, vaak tientallen, scholen aansturen. De bevoegdheden van die besturen zijn gigantisch. Dat is bijna nooit erg, sterker nog, de meeste onderwijsbestuurders zijn geweldig goede mensen met hart voor het onderwijs. Maar als je een slecht schoolbestuur treft, zit je meteen in de prut.

Want wat die zogenaamde vrijheid van onderwijs dus ook regelt, is hoe moeilijk het is de klas een afspiegeling van de buurt te laten zijn en slecht presterende scholen aan te pakken. Wat die vrijheid ook oplevert is dat bijzondere scholen kinderen (met bv. een andere geloofsovertuiging, of kinderen die extra zorg nodig hebben) mogen weigeren. Een gemeente mag met scholen hierover best afspraken maken, maar besturen die niet mee willen werken, zijn onaantastbaar. Dat hele Artikel 23 is daarmee verworden tot een onverantwoord experiment met onze kinderen.

Afgelopen woensdag hield de Vereniging van Openbaar Onderwijs zijn jaarcongres. Zij promootten het concept ‘school’. Zo maar, zonder bijvoeglijk naamwoord, zonder denominatie. Dus niet: al het onderwijs moet openbaar worden, of; ‘de staat’ moet meer over het onderwijs te zeggen krijgen – in tegendeel, het openbaar onderwijs wordt meer en meer verzelfstandigd en dus op afstand geplaatst. Zij promoten het concept ‘school’ omdat zij vinden dat op school iedereen welkom is, ongeacht zijn sociale, culturele of levensbeschouwelijke achtergrond. Dat kinderen hetzelfde leren en samen naar school gaan. Dat er op deze ‘school’ ook ruimte moet zijn voor godsdienstles of humanistisch vormingsonderwijs is evident. Maar het huidige Artikel 23 hebben we daarvoor niet nodig. De maatschappij, maar ook prominenten van verschillende (!) politieke partijen, laten zien dat Artikel 23 wat hen betreft niet z’n 100e verjaardag haalt, zie ook de videoboodschappen op www.voo.nl.

De grote deal van 1917 moet worden opgeblazen. Ik kan me niet voorstellen dat het CDA uit boosheid vrouwen het kiesrecht weer zou willen afpakken. Toch?