Wat is er mis met de babyboomers?

Afgelopen zondag bij Buitenhof discussieerden drie dertigers over de wereld die babyboomers ons achterlaten. Klimaatverandering en onbetaalbare huisvesting waren daar twee pregnante kritiekpunten. Maar gezien de merkwaardige oplossingen waar deze millennials mee kwamen – zoals geboortebeperking en een grondwettelijke beperking van de democratische invloed van oudere generaties – leek de essentie van het probleem volledig gemist te worden: de volledige ontmanteling van het sociale stelsel.

“Nooit meer oorlog” was de breed gedragen gedachte na 1945. Voor het eerst in de geschiedenis is hier toen een volledige verzorgingsstaat van de grond gekomen. Daarin was het niet meer ‘ieder voor zich’, maar was tijdelijk het heersende idee ‘samen op de wereld’.

Dit heeft, betrekkelijk gezien, geweldig gewerkt. Nog nooit in de recente geschiedenis is er zo’n enorme welvaartsgroei geweest, zijn er zo weinig oorlogsslachtoffers geweest (bovenal in het Westen), met grote sociale mobiliteit en een redelijke verdeling van de welvaart. De AOW werd ingevoerd samen met een pakket aan sociale maatregelen om er voor te zorgen dat niemand nog in armoede zou leven. Met name de generatie babyboomers heeft hiervan kunnen profiteren. En dat is ze van harte gegund!

Daarna is het desastreus de verkeerde kant op gegaan. Naar voorbeeld van Ronald Reagan en Margaret Thatcher is toen wereldwijd een economisch-politieke doctrine uitgerold waarin het zojuist opgebouwde sociale bestel weer ontmanteld werd. Via beleid van de Wereldbank, het IMF en andere instituten, is dit “neoliberalisme” onder dwang aan ruim honderd landen opgelegd. De EU in zijn huidige vorm heeft hier ook een cruciale rol in gespeeld bij de uitbreiding naar Oost Europa: één grote vrije markt was het adagium.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was de linkse hete adem van “gelijkheid” en “herverdeling” ook hier ineens weggevallen. De gehele politiek, van rechts tot links – VVD, CDA, PvdA, D66, GL inclusief – hebben zich sindsdien heruitgevonden als 19e eeuwse aristocratische partijen. Wim Kok, Femke Halsema en c.s. deden hier net zo hard aan mee als Mark Rutte: privatisering en liberalisering. ‘De markt lost het wel op’. Nou we hebben het gemerkt: zorg, onderwijs, de post, klimaatproblematiek, etc. Tjongejonge, wat een ongekende vooruitgang hebben we gezien! Niet dus.

Maar het betekent méér dan dat. Voor de millennials voelt het zo: het is alsof de babyboomers met behulp van de sociaaldemocratie de maatschappelijke ladder waren opgeklommen om, na eindelijk wat echte vrijheid te hebben ervaren, te besluiten de poten onder diezelfde maatschappelijke ladder af te zagen. Volgende generaties zijn daarmee aan hun lot overgelaten.

Zij moeten het, naar Amerikaans model, allemaal “zelf” doen. Ideologisch, cultureel en maatschappelijk gezien is de mantra de volgende: de mens is niets meer dan een egoïstisch en wezenloos iets wiens enige “nut” voor de maatschappij bestaat uit geld verdienen of om geld aan te verdienen. Je bént het product! Als je daar goed in bent (in het spelen van het zieke spelletje ‘zo goed mogelijk voor jezelf zorgen en anderen slim uit te buiten’) dan ben je succesvol. Lukt je dat niet? Dan ben je maatschappelijk gezien niets waard. Je bent een nul, een last voor de maatschappij en bovenal een mislukking voor jezelf.

“Wij hebben het toch ook zelf gedaan?”, aldus sommige babyboomers. Nou, nee dus. Het was de sociaaldemocratie, een maatschappij-breed gedragen idee van waar het leven om draait, die de generatie babyboomers een fundament heeft gegeven om op te staan. De millennials hebben daarentegen zichzelf moeten zien te dragen, wat onmogelijk en dus onmogelijk zwaar is. Deze generaties storten langzaam in, in zichzelf, onder oppervlakkige prestatiedruk en morele leegte, met massale depressies, burn-outs en chronische eenzaamheid tot gevolg. Dát is waar grenzeloze economisering en liberalisering toe heeft geleid.

Alleen “voor jezelf” leven is namelijk onmenselijk. We zijn samen op de wereld, zo simpel is het. Het gaat dan ook helemaal niet om leeftijd maar om ideeën. Jonge PvdA, CDA, VVD, D66 en GroenLinks stemmers omarmen vaak nog steeds dezelfde giftige ideologie die de babyboomers nu wordt verweten: dat de vrije markt het beste is wat het Westen heeft voortgebracht en dat daar geen kanttekeningen bij te plaatsen zijn. Millennials moeten, net zozeer als de babyboomers, eens goed achter hun oren krabben wat betreft deze visie. Want anders geven wij – ik ben ook dertiger – zo’n maatschappij net zo hard weer door aan de volgende generatie.