Wat het grootste woordenboek ter wereld zegt over 'blank' en 'wit'

Caroline van der Plas wil wel eens afdwalen naar onderwerpen die er in de context niet echt toe doen. Zo nam zij tijdens een commissievergadering over de onderwijsbegbroting een collega-kamerlid de maat omdat zij voor huidskleur het woord “wit” gebruikte en niet “blank”.

Hierop deed ook het PvdA-Kamerlid Haptamu de Hoop een duit in het zakje. Hij legde uit, dat hij altijd zwart is, terwijl mevrouw van der Plas van woede rood wordt en bij ziekte groen zodat zij bij uitstek een een persoon van kleur is. De Hoop blijft daarentegen – naar eigen zeggen – onder alle omstandigheden zwart. Wij gebruiken in onze taal, voer hij voort, het woord blank niet meer omdat het “iets betekent wat rein is, wat schoon is”. Wie het woord “blank” gebruikt zegt daarbij indirect dat “zwart” niet schoon is. “Daarom vind ik het als zwarte man fijn als we gewoon de woorden “wit” en “zwart” gebruiken”.

Hierop ontstond een heftige woordenwisseling tussen voorzitter Ockje Tellegen en Sylvana Simons die door de meer rechtse sites uitgebreid online is gezet omdat men in die kringen denkt daardoor het welsprekende Kamerlid van BIJ1 te kakken te zetten. Ze kreeg immers heftig de mantel uitgeveegd. Dat dit volkomen ten onrechte was, drong tot de autoriteitenvrezende rechtse bloggers niet door. Zo diskwalificeerden zij, net als Caroline van der Plas, zichzelf.

De ingehouden woede van Sylvana Simons was een genot om te zien en te horen. Zij bleef een dame terwijl in Ockje Tellegen het viswijf wakker werd. Zo verdween de hoofdzaak naar de achtergrond.

Heeft Haptamu de Hoop gelijk? Is blank voor huidskleur minder geschikt vanwege de positieve betekenis? Als mensen in dit land het oneens zijn over de betekenis en het gebruik van bepaalde woorden kunnen ze beter niet op hun eigen taalgevoel af gaan. Dan raadpleeg je liever online Het Woordenboek der Nederlandsche Taal , in zijn soort het grootste ter wereld. Tegenwoordig wordt het bijgehouden door het Instituut voor de Nederlandse taal. Dat is de onbetwiste autoriteit. Als je die opzijschuift is dat zoiets als het schoppen van de scheidsrechter.

Dit zegt het over wit.

Dit zegt het over blank.

In beide gevallen zijn er uiteenlopende betekenissen. Betekenis 6 luidt: “Van de menschelijke huid: zacht wit en doorschijnend, zoodat de kleur van het bloed hier en daar b.v. op de wangen duidelijk is waar te nemen.” Dat spoort aardig met wat De Hoop beweert over de huidskleur van Caroline van der Plas. Ook het Woordenboek noemt overigen de betekenissen “rein” en “zonder schuld”. Naast dus nog veel anders, zoals “zonder merk” en “onbedekt”.

Nou wit. Ook hier zijn er vele betekenissen. 1.3 valt onmiddellijk op: “Van de menschelijke huid: blank. Inz. In positieven zin als beantwoordende aan het klassieke schoonheidideaal. 1.5 van het Kaukasische menschenras: van nature een blanke huidskleur hebbend. 1.5 Van het gezicht of van personen m. betr. t. het gezicht: tijdelijk met een bleeke kleur als gevolg van een plotselinge gemoedsaandoening of een ziekte.” Verderop komen de aanduidingen rein, helder zuiver, onbevlekt, edel, verheven voor. Weliswaar staat erbij ‘verouderd’ maar toch. Niet verouderd is: “Helder, schoon, zonder onreinheden, zonder vlekken”.

Wat Haptamu de Hoop op “blank” tegen heeft, geldt driedubbel en dwars voor “wit”. Dat maakt zijn voorkeur onbegrijpelijk. Temeer daar hij noch Sylvana Simons wel zullen denken aan het klassieke schoonheidsideaal als zij het over witte onschuld, wit privilege en witte liefhebbers van een racistische karikatuur hebben.

Het Nederlands onderscheidt zich van de meeste andere Europese talen door het gegeven dat het voor kleuraanduidingen de woorden blank en wit gebruikt, elk in hun specifieke contexten. Onze taal heeft wat dat betreft een grotere woordenrijkdom dan het Frans, het Duits, het Engels, het Spaans, het Portugees enzovoorts. Daarom hebben we het over de witte kliffen van Dover. Tegelijk zeggen we “Blanken doen wat ze willen”, terwijl Aries Spears ook hier het woord “white” gebruikt omdat hij Engels spreekt en geen Nederlands.”

Het heeft weinig zin daar om politieke redenen aan te gaan zitten klooien. Het resultaat is dan altijd ongelukkig, zoals nu weer blijkt. Het middel blijkt erger dan de gevoelde kwaal. Wit voor huid is gewoon een barbarisme. Een barbarisme is een woord dat Nederlands lijkt maar in feite overgenomen is uit een andere taal. Liefhebbers van het Nederlands bestrijden barbarismes te vuur en te zwaard. Ze zullen zich bijvoorbeeld nooit als volgt uitdrukken: als jij blank niet wilt gebruiken voor huidskleur, dan ga ik je niet meer educaten.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis , de podcast over politiek en geschiedenis van Han van der Horst en John Knieriem.

,