Wat gaan we doen als het gas op is?

Bestuurders en bewoners in Groningen zijn boos. “Onze huizen zijn geen stuiver meer waard, we lijken wel een wingewest” en “We zijn door Den Haag in de steek gelaten omdat het Rijk de inkomsten belangrijker vindt dan bewoners.” Onderzoek van Minister Kamp concludeert dat er geen sprake is van waardevermindering van de huizen in Noord-Groningen. Ondertussen gaan bodemdaling en gasbevingen gewoon door en vallen bedrijven in de regio om; zoals recent aluminiumsmelter Aldel. Waarom zijn er eigenlijk energievretende aluminiumsmelters in Nederland gevestigd? Waarom worden er in Nederland nog nieuwe kolencentrales gebouwd?

Begin jaren ’70 was het een begrijpelijke strategie om vanwege de enorme gasbel en de ‘belofte’ van kernenergie energie-intensieve bedrijven aan te trekken en zo werkgelegenheid te creëren. Energiegrootverbruikers zoals olieraffinaderijen, de chemische sector en staal-, zink- en aluminiumproducenten floreerden met hulp van de staat. Ten behoeve van het inmiddels ook failliete aluminiumbedrijf Zalco werd de kerncentrale Borssele neergezet en Aldel werd bovenop het aardgas gebouwd. De zware industrie deed het goed in Nederland en creerde werkgelegenheid en welvaart.

Oliecrisis Er waren plannen voor veel meer kerncentrales maar kernenergie bleek toch niet zo goedkoop en plannen voor 35 kerncentrales langs de Nederlandse kust werden geschrapt. Door de oliecrisis gingen ook de olie- en gasprijzen omhoog. En nu zet Groningen grote vraagtekens bij de gaswinning. De toezichthouder, het Staatstoezicht op de Mijnen, zegt dat de winning snel teruggebracht moet worden.

Acht provincies en vele gemeenten willen geen schaliegaswinning. Ook voor kolencentrales, een nieuwe bron van goedkope stroom voor de zware industrie, kalft de steun af. Het is een vicieuze cirkel; de economie en de schatkist zijn afhankelijk van de inkomsten van gaswinning en zware industrie, die industrie is afhankelijk van lage energieprijzen en dus regelt de overheid keer op keer goedkope energie. Nu door het faciliteren van nieuwe kolencentrales, door kortingen op de CO2-prijs of door supergoedkoop transport van stroom. En door het maximaal openhouden van de gaskraan in het Noorden.

Industriepolitiek Groningen heeft inmiddels te kampen met bodemdaling, aardbevingen, onverkoopbare huizen, beschadigde monumenten, vervuilende kolencentrales aan de rand van de Waddenzee en toenemende werkloosheid. De industriepolitiek, die in de jaren ’70 nog werkte, heeft geen toekomst meer. Toch is de Commissie Meijer, die een oplossing voor de Groningse problematiek moest zoeken, niet met een alternatieve economische strategie gekomen. Ze probeert de onvrede in Groningen te dempen en de steeds omvangrijker schade te beperken.

De commissie stelt een fonds voor met een flink bedrag erin voor mooie dingen voor de regio, voor economische stimulans, aanpakken van de ergste schadegevallen en voor een overlegtafel waar iedereen mag meepraten. Op zich prima, maar de gaswinning en het ‘verjubelen’ van de gasbaten gaan, ook met hun advies, onverminderd door.

Commissaris van Koning in Groningen Max van de Berg heeft zijn eerste bod al een tijdje op tafel liggen. Een miljard in de komende 20 jaar. Gezien de gasopbrengst tot nu toe van 250 miljard geen groot bedrag. Er komen vast wat achterhoede gevechten over de exacte hoogte van het bedrag, waar het aan uitgegeven mag worden; hoeveel huizen afgebroken en aardbevingsbestendig teruggebouwd gaan worden. De Alders overlegtafel over Schiphol hanteert exact dezelfde strategie dus Groningers kunnen alvast de Schipholdossiers lezen om te weten ze wat hen boven het hoofd hangt.

Conglomeraat van de gevestigde belangen Nederland gaat gewoon door met de strategie van goedkope energie, zware industrie en werkgelegenheid van het verleden. Geen idee wat we gaan doen als het gas op is. Plannen voor een moderne industriepolitiek lopen stuk op het conglomeraat van gevestigde belangen. Daarom roept de Duitse Energiewende bij de werkgevers en de vakbonden in Nederland zo weinig enthousiasme op. Maar de contouren van een alternatief zijn er voor wie wil zien.

Groene industriepolitiek dus. Nederland is sterk in de off-shore industrie en overal ter wereld vragen ze om kennis over windmolenparken, dijken en baggeren. In Groningen en elders in het land liggen schone energieplannen op de tekentafel. In Zuid-Nederland zijn er kansen voor een moderne en schone auto-industrie waarin bijvoorbeeld de electrische autofabriek van Tesla samenwerkt met de Technische Universiteit van Eindhoven. De chemie-industrie kan overschakelen van olie als grondstof naar biotechnologie waarin planten gebruikt worden. Denk aan Coca Cola-flesjes van zetmeel in plaats van plastic.

Laat de overheid zich inspannen zodat de Nederlandse groene innovaties de markt bereiken. Begin nu met de omslag van een energie-intensieve halffabrikaten-economie naar een hoogwaardige, energie-efficiënte kenniseconomie. Draai de gaskraan een flink stuk dicht. Dan maakt ook in Groningen de boosheid plaats voor bedrijvigheid.