Wat de pro-Palestinabeweging op de vierde mei kan betekenen
Draag met gerust hart je Palestijnensjaal maar laat de Palestijnse vlag thuis. Die kun je misschien halfstok uit het raam hangen uit eerbied voor de doden die op de vierde mei worden geëerd, wellicht met een Nederlandse vlag er naast.
Frans Timmermans krijgt veel kritiek op zijn essay tegen antisemitisme en vreemdelingenhaat, Onder de kop Liefde is aangeboren, haat is aangeleerd beschrijft hij in Vrij Nederland antisemitisme niet als een geïsoleerd verschijnsel maar als een onderdeel van vreemdelingenhaat. Het kan dan ook alleen in die context worden bestreden. Daaraan levert Timmermans vervolgens een bijdrage. Hij benadrukt bovendien dat onverschilligheid ten opzichte van vreemdelingenhaat misschien nog wel een groter gevaar is dan die haat zelf. Zijn slotalinea luidt:
“Waarom niet veel explicieter maken, in het onderwijs, in het maatschappelijk verkeer, wat inclusief burgerschap inhoudt? Diversiteit is niet bedreigend als het kan groeien op een bodem van consensus over deelde spelregels. Sterker nog, diversiteit kan de verdeelde consensus verrijken, bijsturen, inclusiever maken. Zo kunnen antisemitisme en vreemdelingenhaat worden bestreden”.
Daarmee is het stuk klaar maar Timmermans plakt er nog twee zinnen aan vast:
“Op 4 mei herdenken we de doden en dat doen we in stilte, bewaar je protesten voor een ander moment. Op 5 mei vieren de bevrijding en dat doen we met z’n allen. Doe mee! Dit alleen al zou een goed begin zijn”.
Alles bij elkaar is het best een keurig artikel. Timmermans heeft om zo te zeggen nog eens op een rijtje gezet hoe beschaafde burgers in dit land er over denken. Dat van de onverschilligheid tegenover blijken van vreemdelingenhaat en discriminatie is een belangrijke constatering die net zo goed geldt voor de houding van de meeste Nederlanders ten opzichte van oorlogscatastrofes in andere delen van de wereld. Onverschilligheid ten opzichte van de Gazanen is bijvoorbeeld het belangrijkste probleem van de solidariteitsbeweging met Palestina. De meeste mensen nemen niet eens de moeite hun activisme te verwerpen. Ze gaan eraan voorbij.
Niettemin heeft Timmermans juist uit pro-Palestijnse kring veel kritiek gekregen. Hij wordt van eenzijdigheid beschuldigd en een verborgen agenda want hij heeft het gevaar van de moslimhaat niet scherp genoeg naar voren gebracht. Hij schrijft wel dat de kleine joodse minderheid angst wordt aangejaagd door een nieuw antisemitisme maar hij stelt niet expliciet dat de moslims het net zo zwaar hebben. En hij bagatelliseert wat in Gaza gebeurt. Hij brengt bijvoorbeeld die onverschilligheid niet in verband met de Nederlandse houding ten opzichte van deze tragedie. Eigenlijk is het een listig stuk vóór Israël. Dat treedt volgens de critici des te duidelijker naar buiten als je het essay beziet in de totale context van Timmermans’ politiek. In november nog heeft hij verklaard dat de leuze “From the river to the sea Palestina will be free” volstrekt onaanvaardbaar is. Ook lijkt hij er niets tegen te hebben, dat de PVV-er Martin Bosma als voorzitter van de Tweede Kamer de grote meneer mag uithangen op de nationale dodenherdenking. En dan moeten wij zeker onze mond houden! Dit blijkt bijvoorbeeld uit een reeks tweets van de BDS-beweging in Nederland. Enkele citaten:
“De grootste vijand is de onverschilligheid van de meerderheid” De dreigende genocide in Gaza afdoen als iets waar je het oneens over mag zijn is ontzettend onverschillig. En de Nederlandse staat gaat extreem onverschillig om met de verplichting om genocide te voorkomen”
En:
“De onverschilligheid naar de Palestijnse gemeenschap in Nederland toe en vooral zij met familie in Gaza is zo pijnlijk. Voor onze joodse bondgenoten is het ongelooflijk pijnlijk hoe hun trauma’s en identiteit als wapen worden ingezet om die onverschilligheid te rechtvaardigen”.
De pro-Palestijnse activisten hebben een groot bijna alles overheersend talent: zij weten potentiële bondgenoten heel goed van zich te vervreemden. Het essay van Timmermans biedt tal van uitgangspunten om het beleid van de Nederlandse regering ten opzichte van Israël en de Palestijnen op een kritische manier te analyseren. In plaats daarvan wordt het in zijn totaliteit bij het oud vuil van zionistische propaganda gezet. Anders gezegd: men gooit het kind met het badwater weg.
Natuurlijk kun je Timmermans aanspreken op zijn uit november daterende veroordeling van het “From the river to the sea Palestina will be free”. Die leuze mag je inderdaad niet à bout portant onaanvaardbaar noemen. De enige zinnig reactie is namelijk een vraag, “Wat bedoel je hiermee? Hoe ziet zo’n vrij Palestina er uit?” Vervolgens kun je een discussie voeren over hoe dit doel moet worden bereikt. Op korte termijn of in stappen? Via een oplossing waarbij twee staten naar elkaar toegroeien? Wie mogen er precies in dat Palestina wonen? Heeft het open grenzen of niet? Moet de staat altijd seculier blijven ook als een meerderheid van de bevolking liever een theocratie ziet al dan niet met eigen wetten voor joden en moslims? Pas als je weet wat er achter die leuze zit, kun je een positie bepalen. Dit geldt mutatis mutandis net zo goed voor “Free free Palestine”.
Op de Dam zal Martin Bosma een prominente plek in nemen. Dat is een ontsiering maar zijn herdenking is het niet. Het is de herdenking van alle Nederlanders die op hetzelfde moment niet alleen op de Dam maar ook op honderden andere plekken in Nederland plaats vindt. Zij staan letterlijk stil bij hun doden. Daarom dragen alle plechtigheden een ingetogen en ritueel karakter. Wat dit verstoort, is ongewenst. Men plaatst zich daarmee buiten de kring van de Nederlanders. Daarover is geen discussie mogelijk. Toch zijn er manieren genoeg om Gaza binnen de context van de herdenking aan de orde te stellen. Het leggen van kransen en bloemen maakt altijd een onderdeel uit van de plechtigheden. BDS-comités en andere groeperingen die zich het lot van de Palestijnen aantrekken, kunnen bij de monumenten in hun gemeente óók een krans leggen. Daarmee laten zij op een waardige wijze zien dat zij een duidelijk verband leggen tussen de slachtoffers in Gaza en de doden die wij op 4 mei in het bijzonder eren. Nogmaals: deze herdenking is het eigendom van alle Nederlanders en dat bepaalt hoe wij – ik zeg hier nadrukkelijk WIJ – ons tijdens dat half uur te gedragen hebben om de boel niet te ontwijden. Iedereen dient namelijk zichzelf te kunnen zijn op zo’n herdenking. Dat recht ontzeg je anderen als je ze probeert te overschreeuwen. Letterlijk of figuurlijk. Anders gezegd: draag met gerust hart je Palestijnensjaal maar laat de Palestijnse vlag thuis. Die kun je misschien halfstok uit het raam hangen uit eerbied voor de doden die op de vierde mei worden geëerd, wellicht met een Nederlandse vlag er naast.
Ook is het duidelijk dat sprekers op de vierde mei moeilijk om een verwijzing naar Gaza heen kunnen als ze een relevant verhaal willen vertellen. Het zou zelfs lafheid zijn hierover te zwijgen. Uiteraard is het grotesk in het kader van de vierde mei continuïteit te zien tussen het gedrag van de nazi´s en verwijtbare daden van het hedendaagse Israël. Dan heb je totaal geen gevoel voor proporties én verhoudingen.
Het is echt jammer dat het essay van Timmermans wordt veroordeeld en afgewezen in plaats van dat men probeert met eigen stenen en specie er op voort te bouwen.
Dodenherdenking in 1947:
Op 4 mei 1946 voerde men in het Amsterdamse Olympisch Stadion het spel der Bevrijding op met daarin opgenomen een herdenking:
Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin ondanks het definitieve sluiten van de putten.
Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de verstrakking van de Islam