Wat de invasie van Oekraïne betekent voor de toekomst van Taiwan

De Russische invasie in Oekraïne kan grote gevolgen hebben ver buiten de Europese grenzen, want Oekraïne is niet het enige democratische land in het vizier van een veel grotere, autoritaire kernmacht. 8.000 kilometer verderop ligt nog zo een land: Taiwan. China zal de komende dagen de oorlog, en het geopolitieke krachtenveld eromheen, heel nauwgezet in de gaten houden.

Hoewel de Chinese Communistische Partij (CCP) Taiwan nooit één seconde heeft geregeerd, ziet het Taiwan om historische redenen als een afvallige provincie die ooit onder het CCP bewind moet komen te staan. Dat staat bovenaan de prioriteitenlijst van de CCP. Het overgrote deel van de Taiwanezen zit niet op het CCP bewind te wachten. Echter, omdat de controle krijgen over Taiwan zo belangrijk is voor de CCP, die de autonomie van Taiwan als een historische vernedering beschouwt, zal China doen wat nodig is om die controle te krijgen. Als het niet vreedzaam gaat omdat de Taiwezen hun democratie willen behouden, zullen ze daarbij militaire agressie waarschijnlijk niet schuwen.

Oekraïne vormt daarom, om het heel cynisch te stellen, voor China een goede test om te kijken hoever het Westen bereid is te gaan om een democratie te beschermen tegen militaire agressie van een autoritaire kernmacht. Hoe snel kunnen de Westerse landen het eens worden over sancties? Welke sancties zijn dit dan? Welke militaire steun zijn ze bereidt te leveren? Het zijn allemaal vragen waar Xi Jinping, de Chinese president, de komende dagen en weken antwoord op zal krijgen en waar hij mogelijk in de nabije toekomst lering uit kan trekken.

In 2049 bestaat de Volksrepubliek China 100 jaar, en dat is het punt dat China ook de controle over Taiwan wil hebben. Dat is echt een erezaak voor China. Kortom, mocht er geen vreedzame overdracht komen, dan zal China waarschijnlijk binnen 27 jaar een militaire aanval doen. De aanval zou echter veel eerder kunnen komen dan dat, om drie redenen. Ten eerste is Xi Jinping een trotste leider die het bij China voegen van Taiwan graag op zijn CV wil zetten. Hij is nu al 68, en zal zelf ook weten dat hij niet het eeuwige leven heeft. En al zou hij dat wel hebben, het is ondanks zijn zeer sterke machtspositie binnen de partij ook nog maar de vraag hoe lang hij aan de macht blijft. Volgens de traditie treden Chinese presidenten na 10 jaar af, wat zou betekenen dat Xi in de herfst van 2022 zou aftreden. Nu is er eigenlijk niemand die verwacht dat hij zal aftreden, maar Xi weet dat er geen garanties zijn dat hij de CCP nog decennia in zijn greep kan houden. Mocht Xi inderdaad Taiwan bij China willen voegen, dan is het daarom niet ondenkbaar dat hij dat de komende tien jaar zou willen doen.

Ten tweede is er het geopolitieke landschap om China heen, dat steeds minder welwillend tegenover China staat. India, Japan, Australië en de VS werken bijvoorbeeld steeds nauwer samen in de Quad, een veiligheidsverband dat er vooral op gericht is China in toom te houden. Bovendien zijn ook verschillende Zuidoost-Aziatische landen zoals Vietnam, de Filipijnen en Indonesië, die met het oog op China hun defensie-uitgaven aan het opschroeven. Ten derde lopen de economische groeicijfers van China al sinds 2010 terug. Er wordt vaak gezegd dat tijd aan de Chinese zijde is, maar dat is dus niet per se waar. Als de landen om China heen hun legers snel blijven versterken en steeds meer gekant raken tegen China, terwijl de Chinese economie steeds langzamer groeit, wordt een aanval op Taiwan misschien wel steeds moeilijker. Dat maakt het denkbaar dat, mocht Xi ergens de komende tien jaar denken een mogelijkheid te zien om Taiwan aan te vallen, hij die kans zal pakken.

Zo een aanval kan enorme gevolgen hebben voor de rest van de wereld. De VS heeft geen militaire alliantie met Taiwan en is dus strikt genomen niet verplicht Taiwan militair te hulp te schieten als China aanvalt. Echter, in 1979 is in de VS de Taiwan Betrekkingen Wet aangenomen, die regelt dat de VS Taiwan wel in staat moet stellen zichzelf te verdedigen. Bovendien zou het voor de VS door de belangrijke halfgeleiderindustrie op Taiwan en de strategische locatie van het eiland geopolitiek zeer ongunstig zijn als China Taiwan zou innemen. Mocht de VS Taiwan militaire te hulp schieten als China aanvalt, dan zou dat betekenen dat twee kernmachten direct met elkaar in conflict zijn, met een kernoorlog als mogelijk gevolg.

Zo ver is het gelukkig nog lang niet, en het is ook zeker niet onvermijdelijk dat het ooit zover zal komen. Er zijn echter zeker scenario’s denkbaar waarin China Taiwan aanvalt ergens in de komende tien jaar, en de VS militair terug zal slaan. Dat is het zwartste scenario dat tegen elke prijs voorkomen moet worden. Zoals genoemd levert de huidige invasie van Oekraïne China nuttige lessen op, maar hopelijk trekt ook het Westen hier haar lessen uit. Dat zijn wat mij betreft drie lessen. Ten eerste, sluit geen scenario, hoe vervelend ook, uit. In de afgelopen maanden hebben menig politici gezegd: ‘Oekraïne binnenvallen, dat doet Poetin nooit’. Hij deed het wel. Toen het Russische leger Oost-Oekraïne binnentrok dachten velen dat het daar, in elk geval voorlopig, bij zou blijven, maar een dag later al viel Rusland ook de rest van Oekraïne aan. Geopolitiek is gewoon onvoorspelbaar. Sommige mensen vinden het scenario dat ik in dit stuk geschetst heb volslagen belachelijk. China heeft er niets mee te winnen een oorlog met de VS uit te lokken, zo redeneren zij. Maar het belang dat het inlijven van Taiwan voor China heeft kan eigenlijk niet overschat worden, en daarmee kan een Chinese aanval op Taiwan niet uitgesloten worden.

Ten tweede, bind je handen niet op je eigen rug door afhankelijk te worden van landen als Rusland of China. Het is tijdens deze invasie pijnlijk duidelijk geworden hoe afhankelijk Europa is van Russisch gas. Sommige Europese landen, zoals Letland of Bulgaria, zijn voor meer dan driekwart afhankelijk van Rusland voor hun gas. Dat beperkt de strategische vrijheid die het Westen heeft om op Rusland te reageren. Het is zaak dat we eenzelfde fout met China voorkomen, door te zorgen dat de economische afhankelijkheid van China, zeker als het aankomt op vitale zaken, verlaagd wordt.

Ten derde moet het Westen een duidelijke en effectieve response klaar hebben liggen voor als een militaire crisis snel escaleert. Die response was er in het geval van de Russische invasie niet, omdat men niet verwachtte dat Poetin zo snel zou escaleren. Hoewel het Westen snel toch op een lijn kwam, is het nog de vraag hoe effectief de response van het Westen is in het stoppen van Poetin en het de-escaleren van het conflict. Door van tevoren na te denken over duidelijke en effectieve reacties op China als het Taiwan ooit aanvalt, kan het Westen mogelijk de Chinese agressie snel stoppen en de-escaleren. Kortom, Xi Jinping zal met interesse kijken naar de huidige crisis, maar het Westen zou dat ook moeten doen. Niet alleen om de Russische agressie zo snel mogelijk te stoppen, maar ook om te voorkomen dat Taiwan het nieuwe Oekraïne wordt.