Wantoestanden in brouwerij: uitzendkrachten eisen dienstverband bij Heineken Zuid-Afrika

De discussie naar aanleiding van het boek ‘Heineken in Afrika’ van Olivier van Beemen is nog lang niet afgelopen. In Zuid-Afrika moeten arbeiders zich verstoppen in de wc’s, van de pakhuizen bij de Heineken brouwerij in Johannesburg, wanneer er bezoek is uit Nederland. De Sedibeng brouwerij met distributiecentrum opende in 2010 als een Joint Venture met Namibian Brewery Limited. Wat heeft Heineken daar te verbergen?

Uit onderzoek en gesprekken met uitzendkrachten blijkt dat bier gebrouwen en geproduceerd wordt door Zuid-Afrikanen die al jaren onderbetaald en uitgebuit worden. Nonhlanhla (geen echte namen gebruikt voor arbeiders) vertelt dat ze nog niet eens een fiets kan kopen van haar hongerloon, na 5 jaar flessen sorteren in het distributiecentrum. Ze vindt het de hoogste tijd dat Heineken ter verantwoording wordt geroepen.

Meme Makhaula van Casual Workers Advice Office in Johannesburg, een non-profit organisatie, weet veel over de arbeidsomstandigheden in de Sedibeng brouwerij. Een toenemd aantal arbeiders komt om hulp en advies vragen omdat ze de wantoestanden zat zijn. Uitzendkrachten krijgen gemiddeld 30 rand per uur betaald, dat is nog geen 2 euro. Sommige arbeiders, zoals Wilhelmina Segakweng, die een stukloon verdienen, gaan met slechts 24 rand (1,56 euro) naar huis na een 12-urige nachtdienst. Ze laadt bier op pallets, buiten in de winter wanneer de temperatuur ‘s nachts kan dalen tot 5 graden. Daarnaast krijgen de arbeiders geen pensioen, zorgverzekering of reiskostenvergoeding voor de lange en dure reis naar de afgelegen brouwerij in het stoffige zuiden van Johannesburg. De uitzendkrachten ervaren dat ze als minderwaardig worden behandeld in de brouwerij.

Meme legt uit hoe Heineken de Zuid Afrikaanse arbeidswet overtreed door veel arbeiders niet direct in dienst te nemen, maar via ‘labour brokers’, een soort uitzendbureaus te laten werken. Er worden door Heineken minstens 4 verschillende ‘labour brokers’ gebruikt. Arbeiders krijgen steeds nieuwe tijdelijke contracten en worden tussen uitzendbureaus heen en weer geschoven. Sectie 198 van het arbeidsrecht bepaalt dat uitzendkrachten die langer dan drie maanden voor Heineken werken in vast dienstverband moeten komen en recht hebben op dezelfde arbeidsvoorwaarden als de Heineken werknemers. Meme heeft een zaak ingediend bij een Zuid Afrikaanse autoriteit en zegt dat er meerderen zullen volgen. De eis van de uitzendkrachten is dat ze direct bij Heineken in dienst worden genomen.

De praktijken in de Sedibeng Brouwerij staan in schril contract met het beeld dat Heineken schept over zijn aanwezigheid in Afrika, en Zuid-Afrika. Ruud van den Eijnden is de managing director van Heineken SA. In een interview met in Cape Times in December 2016 zei hij dat Heineken zich wil wortelen in de Zuid Afrikaanse samenleving als een verantwoordelijk bedrijf. Hij benadrukte dat Heineken een geweldige plek moet zijn om te werken.

En dat is het zeker niet voor de uitzendkrachten. Heineken houdt zich niet aan zijn eigen werknemers- en mensenrechten beleid waarin ze beloven zich te houden aan lokale wetten en ook hun leveranciers bij de les te houden. Bovendien beweren ze bij te willen dragen aan een goede levensstandaard voor arbeiders. In werkelijkheid blijkt dit vooral mooipraat van de op winst gerichte multinational die zelfs overheidssubsidie heeft ontvangen voor investeringen in Afrika.

Kenneth werkt al meer dan 5 jaar in de brouwerij in dienst van verschillende labour brokers en weet precies waarom de uitzendkrachten zich moesten verstoppen in de wc’s toen er een groep Nederlanders op bezoek was: “Heineken schaamt zich voor ons, ze weten dat wat ze met ons doen verkeerd is.”