Wanneer leren wij de lessen van Amerika?

Wij vonden een paar tractors op het Malieveld ernstig. Wij stoorden ons aan Wappies aan de Hofvijver, die tragisch op potten en pannen sloegen. Uitgelachen door Youp en vele anderen. Na gisteren zouden wij, opnieuw gewaarschuwd, moeten weten dat erger ook hier mogelijk is – en niet enkel in Amerika. Moeten wij beseffen hoe waardevol en hoe fragiel democratie is. En liggen er vooral vragen in plaats van de vele antwoorden die in media en op sociale media, Twitter, Facebook en Instagram, gisterenavond en ook vandaag langskwamen. Reacties van eindelijk gelijk. Reacties die de oplossing niet dichterbij brengen.

Beschouw Nederland. Waren wij, luttele weken geleden, voorbereid, als de potten-en-pannen-Wappies het Torentje bestormd hadden? Wat maakt dat ondanks de toeslagenaffaire, ondanks de meer en meer falende corona-bestrijding (in vooral het inentingsbeleid, waarin wij vrijwel derdewereldland blijken), ondanks het jarenlang uitkleden van burgerrechten (van privacy tot recht op rechtsbijstand), VVD en CDA in peilingen fier overeind blijven? Wat maakt dat het vertrouwen in traditionele politiek, ook in Nederland, ook buiten enkel de complotdenkers, buiten Lange Frans en de overgebleven leden van FvD, verder en verder naar het volgende dieptepunt kan dalen?

Dat Donald Trump niet deugt of deugde is definitief bewezen. Dat is geen overwinning. Hoe kon het dat hij verkozen werd? Hoe kan het dat hij ook bij de verkiezingen van 2020 meer stemmen wist te verkrijgen dan welke presidentskandidaat in de VS eerder wist te verwerven (op, goddank, Joe Biden na)? Het zijn relevante vragen. Amerika is al te vaak voorloper geweest van ontwikkelingen in Europa, en van ontwikkelingen in ook ons eigen land.

Wat kunnen wij leren? Wat doet links en wat doet het politieke midden fout? Waar zijn zij gebleven?

Dat rechts in het westen meer en meer overhelt naar (de neiging tot) facistische dictatuur zou geen constatering voor gelijk, maar een ernstige vraag, een dwang tot zelfreflectie moeten zijn, voor Jesse, Lodewijk, Sigrid, Lillian, Pieter en vele anderen. En vooral misschien voor de mensen om hen heen.

Hoe kan het dat ontmanteling van de rechtsstaat ook in Nederland geen beweging naar het alternatief veroorzaakt? Waar is dat alternatief? Hoe kan het, terecht, groeiende wantrouwen in de zittende macht niet leiden tot steun voor de oppositie? Een daadwerkelijke, geloofwaardige oppositie? (Anders dan één Kamerlid van de zittende macht, al met al even verantwoordelijk voor de misstanden die hij bestrijdt als de gezagsdragers zelf.) Wat maakt de oppositie zo onaantrekkelijk dat, in opperst cynisme, de kiezer voor de meer en meer gewantrouwde macht (en als enig alternatief voor populistisch rechts) blijft kiezen. Ook in de peilingen van vandaag.

Onze hardste en meest directe waarschuwing kwam bij de Provinciale Statenverkiezingen. Amerika is niet ver weg. De uil vloog uit en explodeerde. De vraag is echter hoe vaak wij gered zullen worden door onkunde. Ook de Engelse verkiezingen waren keer op keer een waarschuwing.

Wanneer wordt links weer links? Met oog voor de arbeider. Wanneer wordt midden weer midden? Verlost van woke retoriek. Wanneer vormt de democratische oppositie weer een geloofwaardig alternatief voor de dominante kiezer? Ten opzichte van ondemocratische alternatieven en een steeds ondemocratischer machtsdenken vanuit ook ons knusse Torentje, waar ook in het veilige Nederland macht corrumpeert.

Het Amerikaanse alternatief is té afschrikwekkend om opnieuw in eigen gelijk te geloven, om opnieuw de dijken op te werpen. Hoe en wanneer leren wij de lessen die ons in hoofdletters worden voorgeschoteld? Wanneer ontsnappen wij aan de wurggreep van Wappies en van Woke?

Ik hoop tegen hoop. Maar ik zal blijven hopen.