Waarom vrouwen in én buiten de daklozenopvang meer aandacht verdienen

Bijna een eeuw geleden publiceerde Virginia Woolf haar beroemde essay “A Room of One’s own”, waarin ze beschreef hoe belangrijk het was voor een vrouw om een eigen plek te hebben. Een privéruimte voor zichzelf, waar zij na kan denken, zich kan ontwikkelen. Waar zij zich veilig kan voelen. Die noodzaak voor een eigen plek is vandaag de dag niet minder actueel. Vrouwen in de knel worden nog altijd te weinig gezien en geholpen. Het tekort aan woningen en opvangplekken, kortom de wooncrisis, is voor vrouwen een extra groot probleem.

Op het eerste gezicht lijkt het probleem niet zo groot, omdat er relatief weinig vrouwelijke daklozen zijn: slechts 11 procent van alle dak- en thuislozen is vrouw. Dit komt bijvoorbeeld doordat vrouwen met urgente economische of sociale problemen makkelijker dan mannen voor korte of langere tijd worden opgenomen door familie of vrienden, en dus minder snel op straat belanden. Cijfers vertellen hier dus niet het hele verhaal.

Vrouwen in een precaire woonsituatie hebben vaak andere strategieën dan mannen. Veel vrouwen doen er alles aan om niet op straat te hoeven leven. De afgelopen tijd hebben we veel gesprekken gevoerd met dakloze vrouwen en mensen die werken in de vrouwenopvang. Een van de conclusies was: de straat is harder voor vrouwen. Ze zijn kwetsbaarder voor fysiek en seksueel geweld.

Omdat er zoveel meer mannelijke daklozen zijn, is de daklozenopvang begrijpelijkerwijs vooral ingericht op mannen. Er zijn daardoor opvanglocaties waar vrouwen niet graag komen. Als ze er komen, voelen ze zich bekeken en worden ze soms lastiggevallen.

Het gaat niet alleen om de opvang zelf, psychosociale hulp bieden aan vrouwen vraagt ook om een ander soort aanpak. Vrouwen gaan vaak anders om met hun problemen, bleek ook uit de gesprekken. Waar mannen vaker hun problemen naar buiten toe uiten door bijvoorbeeld luid aanwezig te zijn, ruimte op te eisen of zich agressief te gedragen, kruipen vrouwen in hun schulp en sluiten ze zich van de buitenwereld af. Ze internaliseren hun problemen. Vrouwen zorgen minder snel voor overlast. Het gevolg daarvan is dat ze zelf minder snel hulp aangeboden krijgen.

Doordat er een tekort is aan betaalbare woningen en relatief veel vrouwen nog altijd niet financieel onafhankelijk zijn, blijven zij bij hun partner. Ook als er sprake is van fysiek of psychisch geweld. Want alles is beter dan het leven op straat. Vrouwen kunnen wel terecht bij de speciale vrouwenopvang voor huiselijk geweld, maar alleen als zij aantoonbaar fysiek mishandeld zijn. En als vrouwen toch voor de straat kiezen, gaan ze sneller een nieuwe relatie aan, om bij iemand in huis te kunnen wonen. Dat is dus een afhankelijkheidsrelatie. Ook zijn er vrouwen die een afhankelijke verblijfsvergunning hebben, gekoppeld aan hun partner. Die kunnen echt geen kant op, dus blijven ze thuis, ook als zij mishandeld worden. Of vrouwen blijven langer thuis omwille van kinderen, hun sociale netwerk in de buurt of huisdieren: zo stelt 42% van de slachtoffers van huiselijk geweld met een huisdier het vertrek met gemiddeld een jaar uit, omdat ze het dier niet in een gewelddadige situatie willen achterlaten. Er zijn dus mogelijk veel meer vrouwen dan het aantal dat we nu in cijfers kunnen vatten, die niet veilig zijn in hun huis maar geen kant op kunnen. De onzichtbare problematiek van (latente) dakloosheid bij vrouwen krijgt daarom niet de aandacht die het verdient.

Het liefst zouden wij zien dat er meer opvangplekken voor vrouwen komen. Ook voor vrouwen die tijdelijk weg moeten uit een problematische relatie, moet er laagdrempelige opvang zijn. Daarnaast is het belangrijk dat de maatschappelijke opvang vrouwvriendelijker en veiliger wordt voor vrouwen. Er moet rekening worden gehouden met de andere behoeften en strategieën die vrouwen hebben als het gaat om veiligheid. Dat gaat om heel praktische zaken, zoals dat er standaard ook vrouwentoiletten zijn, of een aparte douche voor vrouwen en vrouwenkleding bij de tweedehandskledingruil. Maar het gaat ook om de hulp en de zichtbaarheid daarvan. Een ex-cliënte van de vrouwenopvang vertelde dat zij in het buurthuis aanbod voor empowermenttraining zag hangen, een training die ze kon volgen tijdens haar verblijf in de opvang. Dat heeft haar geholpen om de relatie met haar man te verbeteren. Dat soort aanbod helpt vrouwen in de knel en moet dus makkelijk vindbaar zijn. Ook kan de hulp aan vrouwen die naar een andere gemeente willen verhuizen worden verstevigd.

Ook belangrijk is dat meer vrouwen de weg naar financiële zelfredzaamheid vinden. Virginia Woolf schreef het al: ”A woman must have money and a room of her own.” Met voldoende inkomen heb je sneller mogelijkheid om een eigen woning te vinden, en dus meer vrijheid om te kiezen om weg te gaan. Maar gezien het huidige woningtekort, de hoge huurprijzen, is het noodzakelijk dat er goede opvang en hulp is, ook voor vrouwen die stante pede weg moeten uit een onveilige situatie. Daarom vragen wij deze internationale vrouwendag specifiek aandacht voor vrouwen in de vrouwenopvang. Omdat we onzichtbare problemen, zichtbaar moeten maken zodat we ze kunnen oplossen.

Dorrit de Jong, GroenLinks Nenita la Rose, PvdA Ayşegül Kılıç, DENK Tirza de Fockert, GroenLinks Jazie Veldhuyzen, BIJ1 Daphne van Breugel, SP Jennifer Bloemberg-Issa, Partij voor de Dieren Yassmine el Ksaihi, D66 Allen gemeenteraadslid in Amsterdam