Waarom Trump wel móest winnen

Maandag wordt Donald Trump geïnstalleerd als de 47e president van de Verenigde Staten. En dat is geen verrassing want Trump moest wel winnen. Trump is tegelijkertijd de verpersoonlijking van Amerikaans optimisme en vooruitgangsdenken, van het frontierdenken, van de manifest destiny, van het Amerikaanse verleden. De betekenis van de gestadige Amerikaanse uitbreiding naar het westen is al in 1893 geformuleerd door de Amerikaanse historicus Frederick Jackson Turner. De voortdurende strijd van de pioniers met de wildernis en de lokale bevolking werd gekenmerkt door individualisme en zelfstandigheid. ‘Go west, young man, go west’, schreef Horace Greeley in de New York Tribune. Het werd een staande uitdrukking.

Manifest destiny was een term die in het midden van de 19e eeuw een wijdverbreid geloof begon te beschrijven dat de Verenigde Staten een speciale missie hadden om uit te breiden. De journalist, John L. O'Sullivan, gebruikte de term toen hij schreef dat het onze ‘bestemming is om het continent te verspreiden dat door de Voorzienigheid is toegewezen voor de vrije ontwikkeling van onze jaarlijks vermenigvuldigende miljoenen’.  

Trump vertegenwoordigt de Amerikaanse droom: Make America Great Again. Hij presenteert zichzelf als selfmade man en succesvol zakenman. Dat zijn vader al multimiljonair was en een aantal van zijn bedrijvend failliet ging is bijzaak.

Wie zegt dat de Amerikaanse droom grenzen kent maakt zich niet erg populair. De historicus Simon Schama wijst op het lot van de onlangs overleden president Jimmy Carter eind jaren zeventig. Carter waarschuwde voor de grenzen aan de groei, voor uitputting van de energiebronnen. Steeds de grens verleggen en nog maar eens in een natuurgebied naar olie boren was volgens hem de oplossing niet. Schama: ‘De Amerikanen moesten niets hebben van die niet-optimistische opvattingen. Ze kozen Ronald Reagan als president’. De vergelijking met Biden en opvolger Trump is niet weg.

Ondanks zijn seksistische gedrag en zijn uitspraken is Trump populair onder vrouwen, vooral in plattelandsgebieden, door zijn pleidooi voor traditionele waarden: gezin, huwelijk, kerk, anti-abortus.  Zijn respectloze opmerkingen over vrouwen en zijn seksuele uitspattingen leiden er niet toe dat hij minder vrouwelijke aanhangers kreeg. Zijn gedrag is kennelijk minder belangrijk dan zijn beleid.

Ook onder de Latino-bevolking steeg Trump aanhang. Traditioneel kozen minderheden voor de economisch linkse Democraten, van wie ze het meest te verwachten hadden. Maar veel migranten uit Latijns-Amerika houden ze er conservatieve ideeën op na die goed aansluiten bij de Republikeinen van Trump. Bovendien beschouwen ze nieuwe migranten eerder als een bedreiging dan als medestanders. ‘Het is tijd om afscheid te nemen van het magisch denken over de solidariteit tussen mensen van kleur’, zei een burgerrechtenactivist tegen The New York Times.

Wat verder aanspreekt – voor zover de isolationistische Amerikanen daarin geïnteresseerd zijn - is een duidelijk buitenlands beleid waar Europeanen hun eigen broek moeten ophouden, harde maatregelen tegen China worden aangekondigd, de belofte wordt gedaan dat snel een einde wordt gemaakt aan de oorlog in Oekraïne en dat ’de hel zou losbreken’ als de Israëlische gijzelaars in Gaza niet vrij zouden zijn voor zijn inauguratie. En Trump zo nodig terugblaft tegen Poetin en Xi in plaats van de diplomatieke wegen te bewandelen.

Trump kan altijd nog verwijzen naar zijn eerste presidentschap met een bezoek aan Noord-Korea, afspraken met China, de Abraham-akkoorden in het Midden-Oosten en de overeenkomsten met de Taliban. Dat dat achteraf bijster weinig heeft opgeleverd, of zelfs in een tegendeel is omgeslagen, hoeft er niet bij te worden verteld.

Neem daarbij de tragiek van president Joe Biden die te laat tot het besef kwam dat een tweede presidentschap niet verstandig was en de VS niet toe zijn aan een vrouw van kleur als president en het is duidelijk waarom Trump wel moest winnen.

Veel burgers hebben het geloof in het systeem opgegeven, schrijft VRT-correspondent Björn Soenens zijn boek De laatste walvis, het ongezouten verhaal van Amerika. Dat verklaart de opkomst van ‘sterke leiders’, naar leiders die het verleden willen herschrijven of in scène zetten. De titel van het boek verwijst naar het nummer ‘Last great American whale’ van Lou Reed. De walvis is een metafoor en staat voor machtig en krachtig, maar ook voor zeldzaam: hij moet nu en dan bovenkomen om amechtig naar adem te happen. Het is en blijft een kwetsbaar dier.

Als je dit allemaal zo goed weet, zult u zeggen, had dit verhaal dan geschreven vóór de Amerikaanse verkiezingen. Ik had het in de steigers staan maar durfde niet publiceren. Het leek me tè onwaarschijnlijk.