Waarom RTL en Jinek juist geen excuses moeten aanbieden voor Koning vs Baudet

Donderdag liep Baudet voor de zoveelste keer verongelijkt weg bij een tv-programma. Cabaretier Martijn Koning sprak Baudet bij Jinek namelijk toe op een manier waarbij hij diens racisme en antisemitisme benadrukte. Hierbij werd door Koning ook nog eens Baudets partner betrokken. Dat was een “laffe teringstreek” aldus Han van der Horst op Joop. En Van der Horst was duidelijk niet de enige die dat vond. Na de uitzending ontstond op sociale media flinke ophef over het voorval. De RTL reageerde met excuses. Koning reageerde op zijn beurt met een bericht waarin hij aangaf volledig vrij te willen zijn in zijn werk als cabaretier. Het effect van dit geheel? De aandacht gaat nu vooral uit naar hoe onfatsoenlijk Koning zou zijn geweest en niet Baudets onfatsoenlijke standpunten. Het roept bij mij de vraag op hoe we in Nederland tegen grofheden aankijken. Laten we Baudet, die veel vreselijkere dingen zegt, er weer mee wegkomen?

Koning speelde het hard en op de man. Expliciet benoemde hij Baudets racisme. Hierbij verwijzend naar uitspraken die Baudet daadwerkelijk heeft gedaan. Bijvoorbeeld over zijn wens voor een ‘ dominant blank Europa ’ en over zijn angst voor ‘de homeopatische uitdunning van het volk ’.

Bij een groot tv-programma werd zo voor de verandering niet alleen geïmpliceerd dat er wel eens wat mis kon zijn met de ideeën van enkele individuen bij FvD, het probleem van het gedachtegoed van de leider van de partij werd rechtstreeks benoemd. Dat is goed om te zien, want racisme past niet in het zelfbeeld van ons land. Hierdoor wordt het te vaak afgedaan als iets wat vooral voorkomt in de VS of bij die hard nazi’s in plaats van een veelzijdig en veel voorkomend probleem. Racistische denkbeelden expliciet benoemen bij een van zijn grote verspreiders is dan ook dapper van Koning – los van wat je vindt van de manier waarop het gebeurt.

Want, toegegeven, de manier waarop Koning dat deed – in het bijzijn van de persoon over wie het gaat diens persoonlijke leven betrekken in de kritiek – kan worden gezien als grof. Dit roept vragen op. In hoeverre is dit (on)terecht? En past dergelijke grofheid in ons land? Om die vragen te beantwoorden is het nuttig een onderscheid te maken tussen twee soorten grofheid.

Er is de grofheid die wordt gehanteerd door de cabaretiers. Ik ben opgegroeid in een land waar Youp van ‘t Hek de populairste cabaretier was. Hij staat sinds jaar en dag bekend om zijn grofheid. Die wordt hem niet altijd in dank afgenomen. Maar zijn grofheid wordt vooral breed gewaardeerd, omdat hij er heilige huisjes mee omver durft te werpen en omdat hij het lef heeft de macht uit te dagen. Daarmee is zijn houding iets om te vieren. Die grove houding past nog altijd bij ons, getuige het feit dat hij afgelopen jaar nog de oudejaarsconference mocht doen.

Wij leven echter ook in het land waarin de grofheid andere vormen aaneemt. Juist extreemrechtse politici als Baudet en Wilders kunnen zonder consequenties veelvuldig anti-rechtsstatelijke onzin, zoals nepnieuws en haat , verspreiden. Dat zijn grofheden waarbij volledige bevolkingsgroepen worden weggezet in hokjes en zo tegen elkaar worden opgezet. Volgens de NCTV dragen deze extreemrechtse waanbeelden zelfs bij aan de kans op extreemrechtse terreur.

Het verschil met de grofheid van cabaretiers lijkt mij duidelijk. De cabaretier zoekt de grenzen van het fatsoenlijke op om de macht uit te dagen, waar extreemrechts de grenzen van het fatsoenlijke opzoekt om er vervolgens overheen te gaan. De grofheid van de cabaretier dient dan ook te allen tijde voor te gaan op de vrijheid van extreemrechtse lieden om weg te komen met hun grofheden.

Dit werpt een ander licht op de situatie bij Jinek. Ik snap wel waar de kritiek van Van der Horst en consorten op Konings optreden vandaan komt. Tegelijkertijd begrijp ik de beweegredenen van Koning veel beter. Hij wilde een politicus aanpakken die verschrikkelijke dingen zegt en er ook nog eens mee wegkomt. En terecht.

We moeten fascistische denkbeelden niet met de fluwelen handschoen behandelen. Doen we dat wel, dan geven we het te veel ruimte. Dat RTL haar excuses heeft aangeboden voor Konings optreden vind ik dan ook oprecht ongepast. De tv-zender rechtvaardigt hiermee de door de aanhang van Baudet gecreëerde ophef en steunt zo die aanhang in het waanbeeld dat Konings kritiek misplaatst is. In zoverre cancel culture bestaat, is dit er een voorbeeld van.

Het is tijd dat we beter nadenken over welke grofheden we in Nederland wel en welke we niet aanvaardbaar vinden. De belangrijkste conclusie die we daarbij moeten trekken is dat er geen plek is voor extreemrechts gedachtegoed.