Waarom Nederland ook een Momentum nodig heeft

Na de verpletterende verkiezingswinst van de Conservatieven in het Verenigd Koninkrijk (VK) is de aanval op het democratisch socialisme geopend. De aanhangers van de Derde Weg binnen Labour staan te trappelen om de touwtjes terug in handen te nemen. Maar het is te gemakkelijk om de verkiezingsnederlaag van Jeremy Corbyn te wijten aan zijn inhoudelijk programma.

Uit opinieonderzoek van het onderzoeksbureau Yougov blijkt dat bij de Britse verkiezingen 56% van de 18 tot 24-jarigen op Labour stemde. In de categorie 60 tot 69-jarigen lag dit slechts op 22%, boven de 70 jaar op 14%. Yougov stelt dat hoe ouder de Brit is, hoe groter de kans is dat hij op de Conservatieven stemt. Het omslagpunt is 39 jaar.

Aangezien linkse sympathieën niet alleen voorbehouden zijn aan jongeren én een groot deel van de groep ouderen ooit wel op Labour stemde, moet er meer aan de hand zijn dan alleen een afwijzing van de inhoudelijke koers van Labour. De jarenlange politieke Brexit-klucht die de kiezer tergde tot in de haarvaten, maakte dat de Britse kiezer erg vatbaar was voor de boodschap van Boris Johnson: Get Brexit Done. Labour had in dit alles een onhandige positie, omdat zij probeerde zowel ‘Brexiteers’ als ‘Remainers’ binnenboord te houden. Deze strategie heeft duidelijk niet gewerkt. Daarnaast werd Corbyn zelf ook een deel van het probleem. Het vertrouwen van de Britse kiezer in hem was, al dan niet aangewakkerd door de Britse tabloids, laag. De schandalen rondom (vermeend) antisemitisme hielpen niet. En een niet te onderschatten aspect is het vertrouwen van de Britse arbeidersklasse in de sociaal-democratie. Na 40 jaar verwaarlozing, ook door Labour-regeringen, is het moeilijk te geloven dat een socialist met de juiste boodschap ook het juiste doet.

Maar het feit dat jongeren zich aangesproken voelen door de inhoudelijke koers van Labour geeft hoop voor de toekomst. De beweging van het democratisch socialisme moet het dus vooral niet opgeven. Momentum, de beweging die Labour weer naar links trok, kan een inspiratie zijn voor Nederlandse socialisten. De beweging kreeg massa’s op de been, vergrootte de betrokkenheid van jongeren bij de politiek en zette een geoliede campagnemachine op. Momentum is laagdrempelig, flexibel, maakt slim gebruik van sociale media en financiert zichzelf met kleine donaties opgehaald bij de achterban. Blijkbaar spreekt zo’n grassroots-beweging die los opereert van een traditionele politieke partij mensen aan. Er is ook een valkuil: de aanhang van Momentum bestaat vooral uit progressieve hoogopgeleide jongeren. De verbinding met de ‘working class’ ontbreekt nog.

Het is de uitdaging voor de toekomst om die verbinding wel te leggen. Die opgave is niet makkelijk, want een groot deel van de arbeidersklasse voelt zich op dit moment meer aangetrokken tot (radicaal) rechts, die de Europese Unie en migranten als gemeenschappelijke vijand presenteert. Hierbij speelt mee dat de overgave aan de neoliberale consensus kleeft aan links, ongeacht of alle linkse partijen hieraan hebben meegedaan. Het is dus zaak om hard te werken om het vertrouwen van de arbeidersklasse terug te winnen. Dit kost tijd en gaat zeker niet in één verkiezing lukken.

Is er een Momentum nodig in Nederland? Links in Nederland schuift weliswaar voorzichtig op naar links, maar is nog veel te doen. Zo stelde PvdA-leider Asscher recent voor om grote bedrijven te verplichten op te schrijven wat ze doen voor de maatschappij. Een gedachte die suggereert dat het kapitaal uiteindelijk het beste voor heeft met de maatschappij. Een grote denkfout. Bij de SP lijkt men om electorale redenen nog steeds moeite te hebben om de traditionele socialistische waarden over internationale solidariteit, racisme en discriminatie uit te dragen. Lilian Marijnissen opende op het recente partijcongres de aanval op Baudet, maar viel vooral zijn ‘stijl’ aan. Voor een aanval op zijn ‘boreale wereld’ was blijkbaar geen politieke ruimte. En aan Groenlinks en Jesse Klaver kleeft nog steeds het beeld van het vrijzinnig liberalisme. Dit is terug te zien in zijn aanhang; het spreekt vooral de progressieve stedeling aan.

Kortom, Nederland heeft ook een Momentum nodig. Anders dan in het VK niet gericht op één politieke partij, maar als brede beweging die ‘links naar links’ trekt, terug naar de wortels van de sociaal-democratie. Dit kan zo’n beweging doen door zichtbaar te zijn, de publieke opinie te beïnvloeden en hiermee de discussie over de koers binnen politieke partijen en vakbonden aan te jagen.

Wat speerpunten van deze beweging zouden kunnen zijn? Natuurlijk een betere spreiding van kennis, inkomen en macht. Een New Green Deal waarin klimaatbeleid wordt gekoppeld aan verbetering van de inkomenspositie van de arbeidersklasse. Terugkeer van een deugdelijk volkshuisvestingsbeleid. En vanzelfsprekend internationale solidariteit, emancipatie van de arbeidersklasse en strijd voor een inclusieve samenleving zonder racisme, seksisme en discriminatie tegen LHBTI+.