Waarom mensen van Trump kunnen houden

Deze dinsdag verschijnt Rage, Razernij, een onthullend boek over het denken en doen van Donald Trump. De auteur is niemand minder dan de doorgewinterde journalistieke veteraan Bob Woodward, wiens onthullingen bijna een halve eeuw geleden president Nixon tot aftreden noopten. Trump stond Woodward achttien interviews toe. Ook gaf hij inzage in zijn bizarre correspondentie met Kim Jong-un. De Rotterdamse schrijver Hans van Willigenburg had geen treffender moment kunnen kiezen voor de presentatie van zijn boek over de controversiële bewoner van het Witte Huis. Waarschijnlijk zaten hij en Woodward elk aan hun kant van de Atlantische Oceaan tezelfdertijd de proeven na te zien.

Woodward portretteert de president zelf, Van Willigenburg wil onder de hersenpan kruipen van de Trump-fan. Hij ging daarvoor niet op onderzoek uit. Hij schreef een roman. Zo kon hij door introspectie   zijn doel bereiken. Titel: Houden van Trump.

Het boek werd zondagavond ten doop gehouden tijdens een geanimeerde bijeenkomst in Café Rotterdam, waar het zich zowel beschaafd als politiek zo lekker niet correct voelend volksdeel ruim was vertegenwoordigd. Op de sprekerslijst stonden onder andere Arthur van Amerongen en Ebru Umar. Arthur had mij speciaal uitgenodigd en toen het officiële gedeelte begonnen was, werd pas duidelijk dat ook van mij een woordje werd verwacht. Ik hield het publiek voor dat hier in Nederland Trump net als  GeenStijl of omroep Powned staat voor een stemming waar iedereen zich wel eens in bevindt: als de trein te vol is om je nog mee te nemen, als die mierenneuker van een Boa toch het bonnenboekje trekt, als je een onwetende manager steeds maar weer het ABC van je vak moet uitleggen. Dan zou je wel eens vrijelijk je hart willen luchten, alle fatsoen terzijde stellen, omgangsvormen doorbreken, onbekommerd discriminatoir zijn. Dat doe je niet. Maar het doet zo goed dat spel voor je geestesoog op te voeren terwijl die manager “Dat is dan afgesproken”, zegt. Trump gedraagt zich zo in het echt. Hij en die brutale microfoon-onder-je-neus-houders van Powned doen wat jij niet durft en uiteindelijk ook niet voor je rekening zou willen nemen als je er wel de moed voor had.

Dat was mijn stellingname. Amerikadeskundige Victor Vlam bracht weer iets anders te berde. Volgens hem is het succes van Trump voor een belangrijk gedeelte gebaseerd op het gegeven dat hij de sympathie weet te wekken van eenvoudige mensen die zichzelf te onbeholpen uitdrukken om in het publieke debat serieus te worden genomen. Ze voelen zich aangetrokken tot de hufterigheid waarmee Trump de normen van Washingtons politieke klasse doorbreekt. Dat wekt niet hun weerzin maar hun sympathie.

Dit duidt op vooroordelen ten opzichte van laag opgeleide, niet al te best betaalde mensen. Ze zijn verwant  aan de misvatting dat juist tokkies op Wilders stemmen.

Dan is Hans van Willigenburgs analyse me toch liever. Hij  gebruikt een slimme truc om de aandacht van zichzelf als auteur af te leiden. Het boek is eigenlijk een voortdurende innerlijke alleenspraak. Het ligt dan voor de hand een “ik” als hoofdfiguur op te voeren. Dat doet Van Willigenburg niet. Hij gunt die eer aan de lezers. Of liever gezegd: hij gijzelt ze. De eerste zinnen van het boek luiden: “:Je kijkt naar een rechthoekig scherm dat tegen de muur is bevestigd. Veel tijd breng je op die manier door. Terwijl je naar het scherm kijkt, dwaalt je hand regelmatig af naar je schaamstreek en geef je wat gemoedelijke kneepjes in je geslacht.”

Als je na dit begin ervoor kiest door te lezen, is er geen redden meer aan. Je moet mee in je eigen ontluistering: je ontdekt dat je een succesvolle cabaretier bent van vijfenveertig jaar met een beginnende midlifecrisis. Je treedt nog steeds op voor duizendkoppige menigtes. Je krijgt daverende kritieken omdat je met sketches over bijvoorbeeld in de rij staan bij de supermarkt of het invullen van een overheidsformulier de tijdgeest zo precies weet te schetsen, je publiek steeds weer een nieuwe lachspiegel voorhoudt. Toch zegt je regisseur dat het allemaal wat sleets wordt. Zelf vind je dat eigenlijk ook. Je kunt dit spelletje nog jaren volhouden maar je neemt om je heen alleen maar leegheid waar om te beginnen bij die als dollen applaudisserende fans.  Iedereen loopt in de pas, juist de lui die zichzelf zo kritisch vinden omdat ze de juiste – lees: linkse – kanttekeningen bij de samenleving plaatsen. Je vervéélt je. En dan verschijnt op de televisie ineens iemand die het allemaal anders doet en anders zegt. In Van Willigenburgs boek wordt de naam van Trump niet éénmaal genoemd. Hij heet De Grote Lelijke Zakenman. Soms staat er bij: “met de Belangrijkste Baan ter Wereld”. Je raakt door hem gefascineerd. Je gaat zijn optredens volgen. Je stelt vast dat alle kritiek van hem afglijdt. De Grote Lelijke Zakenman is een clown maar hij zet wel gedurig de keurigheid voor gek. Hij lacht om de factcheckers die hem op leugens betrappen.

Ook leer je dat het in Nederland niet verstandig is gunstige dingen over Trump te zeggen. Zelfs privé. De muren hebben immers oren. Je wordt onmiddellijk door de gevestigde orde in de cultuur en de media afgeserveerd, want je bent nu net zo’n taboe-doorbreker als de president zelve. Even erg. Dan kun je het verder wel schudden. Als jouw sympathie en begrip voor het fenomeen Trump bekend worden, zien de grote media dáár je ontluistering in en niet wat je over jezelf denkt als laffe meeloper. Wel is er troost. Je komt in aanraking komt met mensen die nooit van hun leven naar je cabaretvoorstellingen gingen. Voor hen ben je niet de  gerespecteerde nar des vaderlands omdat ze zich niet laven aan de gevestigde media en talkshows. Zij vinden jouw opvattingen over Trump heel normaal.

Opmerkelijke overeenkomst: je moet net zo’n  beslissing nemen als Trump. Zul je een journalist te woord staan die bezig is een kritisch verhaal over jou en je Werdegang te schrijven? Doe je als Trump, die Woodward toch maar ontving, of houd je de boot liever af?

Nogmaals: Houden van Trump is een roman. Daarom mag ik hier niet onthullen hoe het met je afloopt. Of wat de wereld volgens Van Willigenburg uiteindelijk te wachten staat en welke krachten zullen overwinnen.

De verdienste van het boek is gelegen in het feit dat het over jou gaat en niet over iemand anders. En hoe jij er toe kunt komen  juist in Trump een verfrissende persoonlijkheid te herkennen. Omdat hij zo dapper alles doorbreekt. Omdat hij zoals maandagavond in Californië, glimlachend zegt dat de wetenschap ook geen idee heeft en dat we binnenkort zullen merken hoe alles afkoelt. Omdat hij elk feit dat hem mishaagt afdoet als fake news. Omdat hij er kennelijk lol in heeft als de gemeenste tiran ter wereld hem fanmail stuurt.

Maak dat de kat wijs maar niet jezelf. Je houdt van Trump omdat hij je haast elke dag leert, hoe een mens zijn ogen kan sluiten voor onaangename waarheden, hoe je met clownerie critici op een afstand houdt, hoe je anderen de schuld kunt geven van alles wat door jouw toedoen mis gaat. Omdat hij zo goed het eeuwige slachtoffer van leugens, hetzes en bedrog kan uithangen.

Zo kom je terecht op je persoonlijke eiland van geluk dat – weet je zeker, hoop je – nooit door een tsunami zal worden getroffen.

Ja, dat is Houden van Trump.