Waarom krijgt Wanda de Kanter geen steun van overheid en KWF?

Een dode is een tragedie, een miljoen doden statistiek, luidt een vaak ten onrechte aan Jozef Stalin toegeschreven aforisme. Epidemiologen hebben becijferd dat er tussen 1950 en 2015 in Nederland 1,2 miljoen Nederlanders zijn overleden door tabaksgebruik. Gemiddeld twee doden per uur. Ruim achttienduizend in een jaar. Een slagveld waar ISIS of Boko Haram zelfs in hun bloedigste jaren nog niet in de buurt kwamen. En dat jaar na jaar na jaar.

Roken is geen terrorisme. Terroristen hebben als doel om dood en verderf te zaaien. Bij roken is de dood een ongewenst neveneffect. Tabaksproducenten staan niet te juichen als hun klanten voortijdig overlijden. En geen roker steekt een sigaret op met het doel om zichzelf of mensen in zijn omgeving om het leven te brengen. De kans dat je in Nederland sterft door een terroristische aanslag is nochtans vele malen kleiner is dan dat je overlijdt door meeroken.

Ondanks het enorme aantal doden is het tabaksbeleid, anders dan islamitisch geïnspireerd terrorisme, nooit een heet politiek hangijzer geweest. Geen Geert Wilders die zijn aanhangers vraagt of ze willen dat er meer of minder sigaretten worden verkocht. Geen AD-artikel waarin de lezer krijgt uitgelegd wat de mogelijkheden zijn om een burgerarrest te verrichten als een horeca-uitbater zijn klanten toestaat om te roken.

Sjoemelsigaret Roken, dat lossen we in de Nederlandse polder samen wel op. Draagvlak is daarbij belangrijker dan doortastendheid. Anti-rookactivisten die er met gestrekt been ingaan, zoals longarts Wanda de Kanter, deze zondag Zomergast , zijn vaak eenlingen. Zij worden met argwaan bekeken. Moet dat nou, zo hard van stapel lopen?

Ja, ben je geneigd te denken na lezing van het boek De sjoemelsigaret van Trouw-journalist Joop Bouma. Want partijen waarvan je zou verwachten dat ze de volksgezondheid hoog in het vaandel hebben, zoals gezondheidsorganisaties en de overheid, hebben de tabaksindustrie de afgelopen halve eeuw nauwelijks tegenspel geboden.

Het is ontluisterend om te lezen hoe organisaties als KWF Kankerbestrijding, het Longfonds en de Hartstichting jarenlang zoveel mogelijk afstand probeerden te bewaren tot activisten die strenge anti-rookmaatregelen voorstelden. Er zou eens een donateur boos kunnen worden. Het KWF investeert liever in fundamenteel onderzoek waarvan de uitkomsten ongewis zijn, dan in een krachtige lobby tegen het roken, waarvan je zeker weet dat die veel kankergevallen zou kunnen voorkomen. Begin dit jaar beëindigde KWF zijn toch al beperkte financiële steun aan De Kanter en haar collega Pauline Dekker.

Ook van de overheid hoeven activisten als De Kanter maar weinig te verwachten. Zo mochten tabaksfabrikanten tot voor kort, in strijd met internationale regels, vrolijk aanschuiven bij het ministerie van Volksgezondheid. Accijnsopbrengsten lijken belangrijker dan de volksgezondheid. Een bewezen effectieve maatregel als het terugdringen van het aantal verkooppunten komt er daarom maar moeilijk door. Alle mooie praatjes over een rookvrije generatie ten spijt, blijft de drempel voor jongeren om te beginnen met roken laag.

Rad voor ogen Sigarettenfabrikanten hebben een lange geschiedenis van het bagatelliseren van de schadelijke gevolgen van roken. Informatie over de desastreuze gezondheidseffecten van sommige toevoegingen aan tabak werden jarenlang achtergehouden.

Ook draait de tabaksindustrie de autoriteiten en consumenten een rad voor ogen over de hoeveelheden teer, nicotine en koolmonoxide in sigaretten. Door gaatjes toe te voegen aan de filters worden de rookmachines misleid die meten hoeveel er van deze kankerverwekkende stoffen in een sigaret zitten. Zo kunnen de sigarettenfabrikanten zwaar misleidende informatie over de hoeveelheid schadelijke ingrediënten op hun pakjes zetten.

Het is een truc die sterk doet denken aan het dieselschandaal waarbij Volkswagen sjoemelsoftware installeerde om laboratoria voor de gek te houden die de CO2-uitstoot van auto’s meten. Vorige maand besloot de Duitse justitie de voormalige topman van Audi aan te klagen wegens zijn rol in de affaire.

Samen met advocaat Benedicte Ficq probeerde De Kanter vorig jaar om het Openbaar Ministerie te dwingen om de tabaksindustrie te vervolgen. Onder meer wegens valsheid in geschrifte. Bij de rechtbank en het gerechtshof kregen zij echter nul op het rekest. Het hof nam daarbij onder meer in overweging dat iedereen inmiddels kan weten dat de tabaksindustrie de rookmachines voor het lapje houdt.

Als Wilders net zo’n afkeer had gehad van sigaretten als van moslims, zou hij de rechters knettergek hebben genoemd.