Waarom Jort Kelder De Stelling moet presenteren maar dat daarom nog niet wenselijk is

Jort Kelder krijgt weer eens de wind van voren. En dat is niet de eerste keer voor de opiniemaker en programmamaker. Kelder staat er immers om bekend graag de controverse op te zoeken door volgens sommigen met felle rechtse uitspraken te paraderen. Maar deze keer gaat het niet om wat de opiniemaker heeft gezegd, maar nog zal zeggen.

De kritiek kwam eerder deze week op de keuze van de NPO om Kelder aan te kondigen als debatleider voor het grote racismedebat in het AVROTROS-programma ‘De Stelling van Nederland’. Dit programma is onderdeel van de programmering van de themadag Nederland Tegen Racisme aanstaande zondag. De bedenkingen komen onder meer van het Black Renaissance Collectief, dat onder andere bestaat uit een groep activisten, kritische denkers, kunstenaars en filosofen. Zij vinden dat Kelder niet objectief genoeg is als debatleiders omdat de opiniemaker in het verleden felle uitspraken heeft gedaan die zou zouden flirten met de politieke idealen van het FVD.

Ik moet toegeven, ik keek ook even op van de aankondiging om Kelder op te voeren als debatleider.  Want Kelder’s uitspraken over racisme lijken vaak te balanceren op de grens van de vrijheid om iets te zeggen en Artikel 1 van de Grondwet aan de laars te lappen. Waren alle bekwame presentatoren, die kaas hebben gegeten van de complexe vraagstukken die komen kijken bij racisme, uitverkocht bij de NPO?

Dat Kelder een gedegen en prikkelende opiniemaker is valt niet te betwisten. Ook zijn bekwaamheid als charismatisch interviewer is een die we hem moeten nageven, maar zijn uitspraken over discriminatie en racisme in het verleden verdienen geen schoonheidsprijs. Bovendien, het is één ding om een (felle) mening te hebben over de inclusieve samenleving  maar er ook echt iets over weten als expert zijn twee verschillende zaken. Kelder provoceert dikwijls graag om te provoceren.  Zo zagen we dit onlangs met zijn uitspraken over de corona-maatregelen die veel stof deden opwaaien.

De lastigheid in deze discussie zit voor de kijker in het volgende: de beeldvorming omtrent Kelder. Want in hoeverre kunnen we er vanuit gaan dat een opiniemaker die weliswaar een sterkte interviewer is toch de nodige ‘nuance’ kan brengen in een al gepolariseerd debat? Moet Kelder het programma kunnen presenteren? Jazeker. Het lijkt me wel de vraag of het wenselijk is voor het einddoel om überhaupt een dialoog op gang te brengen. Voor dialoog is immers vertrouwen nodig en daarvoor is het nodig dat mensen zich niet in hoek geduwd voelen om hun verhaal te vertellen. Een deel van de Nederlanders herkent dat vertrouwen niet terug in de presentator. Toch is het denk ik geen onmogelijke klus. Het vergt daarom wat meer gezonde dosis zelfreflectie en hand in eigen boezem steken van zowel Kelder als de NPO.

Het zou enerzijds de NPO en Kelder sieren om zelf aan te geven het programma deze aflevering bewust eens door een andere presentator te laten uitwerken of wellicht in duopresentatie. Maar anderzijds, niemand wil dat er iemand aan zijn brood komt. Dit neemt niet weg dat er wel degelijk kritische vragen gesteld mogen worden aan het adres van Jort Kelder.

Om deze kritische bedenkingen af te doen als louter wat rare hersenspinsels van een groep ‘linkse gekkies’ of activisten door de tegenstanders is daarom gevaarlijk. Ook programmamakers moeten bevraagd worden over de nuance en manier van bevragen. Ik benadruk bewust ‘nuance’, want de volledige neutraliteit van de journalist is slechts een illusie. In tegenstelling tot wat sommigen denken dat de keuze speciaal op Kelder is gevallen, dienen we dit daarom ook dit gegeven te nuanceren.

Kelder presenteerde tot nu toe altijd de Stelling, zijn presentatietechniek staat dan ook niet ter discussie. Want hoewel de indruk gewekt kan worden dat de NPO nu juist Kelder bewust heeft uitgezocht om over racisme een discussie te leiden is dat niet correct. Kelder’s programma wordt voor de uitzending van zondag immers aangepast in lijn met de themadag. Ik vraag me af of Kelder hier überhaupt op zat te wachten. Daarom gaat een oproep om het programma te boycotten me een brug te ver.

Ik denk dat het wel een interessante uitzending op kan leveren, juist met Kelder die in directe interactie staat met een publiek. Ik ben benieuwd of iemand in het publiek bijvoorbeeld hem eens op andere gedachten zal brengen. Daarom, laten we vooral eerst kijken hoe de NPO dit zal aanpakken en hoe zij deze, nu wellicht onmogelijk lijkende, dialoog mogelijk wil maken.

Bovendien, naast presentator, werkt het programmaformat ook niet echt mee in het voordeel voor de NPO. De stelling die de NPO aanvoert lijkt nogal kortzichtig en ongelukkig. Hierin maken de actievoerder van het Black Renaissance Collectief een terecht punt: racisme is niet iets is dat te betwisten valt in een stelling. Want racisme is een feitelijk probleem, waar niet te debatteren over valt maar wat ons wel allemaal aangaat. Dit idee in een stelling opwerpen is net zo idioot als betwisten of je huis in brand staat, terwijl je er midden in zit. Dus vooral uitblazen die handel.

Hier recht tegenover staat dat we in een samenleving zijn beland waarin we al snel mensen publiekelijk cancelen waar we het niet mee eens zijn, in dit voorbeeld alvorens zich bewezen te hebben. Dat heeft deels te maken met hoe televisiecultuur werkt en hoe televisie als medium de zaken vaak uitvergroot. Zo maken redacties er een sport van de meest extreme stemmen tegen elkaar op te voeren. Waardoor er in de eerste plaats helemaal geen dialoog mogelijk lijkt.

Ik schreef onlangs in een ander stuk in de Volkskrant hoe  in een Twittersamenleving weinig plaats is voor dialoog omwille van dialoog. In een gepolariseerd debat en de aandachtscultuur van Twitter zijn we snel een karikatuur van onze eigen mening. Onlangs nog met Johan Derksen in de Akwasi-aflevering, die zich had overtroffen als een karikatuur van zichzelf. Toch bewees Natascha Harlequin in de uitzending die hierop doorging, dat het mogelijk is een gesprek op gang te brengen door het erkennen van ongemak en zowel de eigen als de subjectiviteit van de ander. Hopelijk kan Kelder zijn subjectiviteit erkennen en vanuit daar toch een waardevolle discussie opleveren.

Daarom, noem de keuze voor Kelder en deze stelling van de NPO een slimme of nogal ongelukkige zet maar één ding is duidelijk: het trekt wel de aandacht voor dit debat. Of dit ook een inhoudelijk sterk discussie wordt die verder gaat dan louter aandacht om de aandacht, dat zullen we aanstaande zondag zien.