Waarom jeugdzorg zo’n schrijnende bende is

Afgelopen weekend publiceerde  NRC een onderzoek naar de Gelderse zorginstelling C&S die een aantal maanden geleden door de inspectie werd gesloten. De resultaten van het onderzoek waarbij met volwassen cliënten en ouders van jonge cliënten van de instelling werd gesproken, zijn zeer schokkend. Naar aanleiding van deze gesprekken en inzicht in het logboek aangevuld met ervaringen van oud-werknemers concludeert NRC dat er sprake was van verwaarlozing en mishandeling. Wat er bij C&S gebeurde, had nooit mogen gebeuren. En geeft belangrijk inzicht in hoe de jeugdzorg een schrijnende bende is.

Bij de zorginstelling C&S woonden volwassenen met psychiatrische problematiek in beschimmelde caravans en kregen weinig te eten. Op sommige momenten stond er alleen een stagiaire op een groep van 18 personen waar volwassenen en kinderen met uiteenlopende problematieken samenwoonden, tegen de wet in. Kinderen werden opgesloten, niet gewassen en aan hun lot overgelaten waardoor zij gewond raakten en een kind zelfs bijna verdronk in een kanaal. Volwassen cliënten die gefrustreerd raakten van de drukke kinderen pakten hen ook (fysiek) aan. Ook werden volwassen cliënten onder bedreiging gedwongen om te tekenen voor zorg die zij niet ontvingen, zodat er door de eigenaresse iedere maand duizenden euro’s aan zorggeld werd ontvangen, zonder dit daadwerkelijk aan zorg uit te geven.

Mishandeling van kinderen Je kan ervan uitgaan dat kinderen die in een instelling of woongroep wonen een vorm van hechtingsproblematiek hebben. Een gezonde hechting: het voelen van vertrouwen en veiligheid in de thuissituatie is de basis van ontwikkeling op alle vlakken. Zowel op fysiek/motorisch niveau, op sociaal niveau, cognitief als op moreel niveau. Als hechting verstoord wordt kunnen dus op al deze vlakken problemen optreden. Sommige van deze kinderen ervaren geen enkele veiligheid meer in het contact met anderen en verwachten verlaten te worden. Omdat ze dit verwachten zullen ze verstoord gedrag vertonen naar hun naasten. Het is daarom heel belangrijk om het gebrek aan veilige hechting op te vangen met structuur, voorspelbaarheid en onvoorwaardelijke steun. En een omgeving te bieden die hier op is ingericht.

Deze kinderen (opnieuw) blootstellen aan onveiligheid, verwaarlozing en aan hun lot overlaten is onvergeeflijk. Ik ben ook jeugdzorgwerker in een wooninstelling in Gelderland. Ik doe samen met mijn collega’s elke dag mijn best om zeer kwetsbare kinderen, dezelfde doelgroep als bij C&S, een fijne dag te geven. En ik ben woedend en gebroken over wat cliënten bij C&S moesten meemaken. Maar vooral over de staat van de zorg over het algemeen.

Ik kan alleen maar hopen dat alle cliënten nú wel een veilige en goede plek vinden om te wonen en bovendien te herstellen van wat ze bij C&S meemaakten. Maar het toont aan waarom zorg niet afhankelijk zou moeten zijn van geld. In iedere jeugdzorginstelling wordt geknokt om de juiste zorg te kunnen bieden. Er zijn personeelstekorten en te lange wachtlijsten. Bezuinigingen in de ggz, de decentralisatie van jeugdzorg naar gemeenten, extra druk op de GGD, jeugdbescherming en gebrekkige inspectie-methoden zorgen ervoor dat we steeds meer verhalen horen zoals de misstanden bij C&S. Bovendien hebben private zorg-ondernemers de vrije hand.

Extreme winsten voor zorgondernemers De zorg kon een op winst belust bedrijf worden waarbij investeerders hun gang kunnen gaan en enorme winsten worden gemaakt. Dit zie je op elk niveau van zorg terug. Ziekenhuizen vallen om, worden failliet verklaard terwijl management en investeerders jarenlang winsten opstrijken. As in het geval van de zorg (van geestelijk tot ziekenhuizen) wordt gekeken naar waarop verdiend kan worden is dat dus automatisch de cliënt/patiënt en het personeel. Dat heeft rechtstreekse invloed op de kwaliteit van de zorg en daarmee de kwaliteit van leven van mensen.

Onafhankelijk onderzoeksbureau Follow the Money publiceerde afgelopen week nog een artikel over ondernemers in de zorg. Zij concludeerden dat ‘zorgbedrijven met extreme winsten vrij moeiteloos’ kunnen toetreden tot de lijst van zorgaanbieders ‘Dubieuze zorgverleners worden niet preventief geweerd, maar krijgen gaandeweg de samenwerking a pas te maken met controles’ schrijven zij.

Dit zal niet opgelost worden door enkel private zorgondernemers niet meer toe te staan. Ook de staat bezuinigt op zorg. Bovenbeschreven situaties zijn óók rechtstreekse gevolgen van enorme bezuinigingen van de kabinetten Rutte op de GGZ en jeugdzorg wat zorgt voor extra druk op kwaliteit van de zorg. Maar ook op preventie en controle bij instituten als de GGD en jeugdbescherming.

Nergens terecht kunnen Dat zorgbehoevenden bij C&S in een beschimmelde caravan woonden of van zorg werden onthouden, verwaarloosd werden en werden uitgebuit kon gebeuren zoals zij letterlijk zelf zeggen: omdat er geen enkele andere plek voor hun was om heen te gaan. Instellingen zitten overvol en nemen ‘zwaardere problematieken’ soms niet eens aan omdat ze het niet aankunnen. De Zeeuwse GGZ-directeur Paul de Schipper zei afgelopen jaar dat de GGZ-capaciteit op te grote schaal is afgenomen door bezuinigingen en verkeerde politieke keuzes.

Hierdoor accepteren cliënten zorg die eigenlijk onacceptabel is op andere (louche) plekken. Afgelopen jaar was er veel ophef over een toename van ‘verwarde personen’ op straat. Ook een probleem door de onbereikbaarheid en onvolledigheid van goede zorg. De situatie bij C&S is de andere kant van het verhaal.

Dat cliënten worden afgewezen zal alleen maar verergeren door plannen zoals door Menzis en gesteund door staatssecretaris Blokhuis om met bonussen snel of positief afgeronde (depressie)behandelingen te belonen. Voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie noemt zulke maatregelen ‘zeer gevaarlijk’. Volgens hem horen marktwerking en de commercie niet thuis binnen de GGZ.

Een ander gevolg van alle bezuinigingen is werkloosheid van vele zorgwerkers enerzijds. Sinds bijvoorbeeld sluiten van afdelingen en overheveling van de jeugdzorg zijn veel banen verloren gegaan. Als gevolg daarvan zien we nu personeelstekorten op andere plekken waar de zorg is toegenomen, bijvoorbeeld van psychiaters en in gesloten instellingen. Dit zorgt er én voor dat personeel slechte omstandigheden accepteert uit angst hun baan te verliezen. En dat personeel te maken met slechte omstandigheden maar is bang hun cliënten in de steek te laten en aan nog slechtere zorg over te laten, en zich dus gedwongen voelen om daaraan mee te werken en de gaten zo goed mogelijk te vullen.

Decentralisatie jeugdzorg is een ramp De decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten was bijvoorbeeld niets anders dan een bezuinigingsmaatregel door kabinet Rutte. Er werd ruim 15 procent bezuinigd op jeugdzorg terwijl de vraag voor zorg juist enorm toenam de afgelopen jaren. Gemeenten hebben grote geldtekorten en halen dat geld uit andere potjes rondom onderwijs of zorg. NRC schreef op 18 oktober jl.: ‘Jeugdzorg kampt met problemen. Nog altijd. Kinderen en huisartsen merken het aan lange wachtlijsten, gemeenten merken het aan tekorten op de begroting. Tussen eind juni en half september hebben liefst 88 gemeenten verzocht om een bijdrage uit een nieuw fonds ter compensatie van zorgtekorten.’ Deze problemen zullen alleen maar verder oplopen. Instellingen krijgen nu een zak geld en moeten het daar mee doen. Als ze dat niet redden moet de zorg door een andere instelling worden overgenomen. Zo zullen wachtlijsten alleen maar toenemen. En met toenemende wachtlijsten en uitstellen van behandelen, zullen problemen alleen maar toenemen en verergeren. En komen zorgbehoevenden sneller bij winstmakende zorgondernemers terecht.

Dit geldtekort van gemeenten zorgt ook voor problemen in zeer belangrijke controlerende taken die zowel de GGD, wijkcoaches als jeugdbescherming hebben. Ik spreek jeugdbeschermers die een enorme lading aan dossiers (cliënten) hebben, ze kunnen maar minimale zorg bieden. Zij zullen in het geval van hun cliënten bij C&S blij zijn geweest in ieder geval een plek te hebben gevonden. Extra werk rondom bezoekjes zijn wel verplicht maar worden soms maar minimaal uitgevoerd. Men heeft nauwelijks tijd.

Wij merken de gevolgen als jeugdzorgwerkers iedere dag. Op kleinere schaal. Niet-zorg professionals binnen de gemeenten die beschikkingen voor jeugdzorg moeten geven- of controle moeten houden op afspraken zijn totaal overbelast en daardoor onbereikbaar of onzorgvuldig, nog los van de vaak gebrekkige kennis. Dit resulteert bij ons alleen al in kinderen die niet naar school kunnen omdat de beschikkingen voor vervoer zijn vergeten tot zorgen binnen thuissituaties waarvoor geen tijd is. Wij zijn vervolgens een groot deel van onze tijd kwijt om aan gemeenten te trekken en achter de basiszaken aan te zitten.

De ruim 1500 jeugdzorgwerkers die in september demonstreerden tegen de werkdruk kregen te horen dat ‘geld het probleem niet is’ van de minister. Maar niets is minder waar. Zij gaven wat dat betreft het goede voorbeeld voor het enige dat nu mogelijk is: druk opvoeren voor betere zorg. Wat dat betreft was de oproep om als sociale sector sámen de straat op te gaan geen overbodige luxe: ziekenhuispersoneel, leerkrachten en anderen zorgmedewerkers maken precies hetzelfde mee. We hebben geen makkelijke sector om in actie te voeren, laat staan te staken. Maar we moeten in ieder geval beginnen ons verder te organiseren, aan te sluiten bij vakbonden en gaan nadenken over wat mogelijk is. Want als de jeugdzorg en de GGZ een schrijnende bende zijn, gaan er mensen kapot.