Waarom inkomensafhankelijke kinderbijslag geen goed idee is

Na de SP en GroenLinks dreigt nu ook Diederik Samsom (PvdA) zijn heil te zoeken in inkomensafhankelijke kinderbijslag. De reden was, zo vertelde hij de NOS-verslaggever, dat hij geld zocht voor de kinderopvangtoeslag. Geen woord over een visie erachter. Terwijl juist de makke van de huidige politiek is dat deze meegaat met de versplinterende, populistische waan van de dag in plaats van zelf richting te geven en samen te smeden.

Basisinkomen voor jong en voor oud Iedereen betaalt zijn eigen kinderbijslag en zijn eigen AOW naar eigen draagkracht —alleen betaal je op een ander moment dan je krijgt, namelijk wanneer je verdient. We hebben dus een basisinkomen voor kinderen en voor ouderen. Het mooie ervan is dat we allemaal voor een deel van ons inkomen letterlijk gelijk worden: je betaalt in procenten (naar draagkracht) en krijgt er een vast bedrag voor terug. Beter kun je niet uitdrukken dat we allemaal (ook) gelijk zijn. Daarbij komt dat deze manier van inkomensverdeling verreweg de goedkoopste is. De betaling loopt mee in de belastingheffing en de uitkering is simpel. Niet voor niets is de Sociale Verzekeringsbank hét toonbeeld van een goede en klantvriendelijke uitvoeringsorganisatie.

Zoals ieder naar draagkracht zijn eigen kinderbijslag betaalt, zo betaalt hij ook de kosten van het onderwijs dat hij krijgt. Dit is van toepassing tot en met de leerplicht. Want zo lang zijn betalers en ontvangers dezelfden. Voorbij de leerplicht is het net andersom: betalers en ontvangers zijn niet langer gelijk, dus moeten de betalers niet méér bijdragen dan nodig is voor een goed toegankelijk onderwijs voor de ontvangers.

Al met al is met het bovenstaande de basis gegeven voor belangrijke delen van beleid, van kinderbijslag en inkomen tot studie-financiering en onderwijsbijdragen.

Geen tweedeling Regels drukken uit hoe je de wereld ziet, en wilt zien: beleid maken is creëren. Met inkomensafhankelijke bijslag verdeel je de wereld in twee groepen: de (rijke) betalers en de (arme) ontvangers: wij – zij. Daarmee verander je niet alleen het spel maar ook de spelregels: meer ‘ieder voor zich’. Het is dan niet moeilijk te voor¬spellen dat ener-zijds hogere inkomens dit in hun loon gecompenseerd willen zien en anderzijds er een voortdurende druk zal zijn om het bedrag aan kinder¬bijslag te verlagen. Een deel van de mensen ondervindt er immers de lasten van en krijgt er niets voor terug, voelt zich niet betrokken. Een korting is dan onder druk van bezuinigen door de ‘verkeerde’ partijen snel besloten — vergelijk hoe de politiek zonder een kik vorig jaar een korting van 12,5% netto (!) op de minima liet passeren. Wie de samen-hang uit regels trekt, zet ze op het spel.

Kind is ook burger Een ander nadeel van inkomens-afhankelijke kinderbijslag is dat je twee keer draagkracht toepast, niet alleen bij het innen maar ook bij het uitkeren en dat je daarbij moet uitgaan van de ouders als ontvangers terwijl een kind toch een mens op zich is en geen eigendom van de ouder (regels drukken uit hoe je de wereld ziet). Niet alleen wordt dus onnodig het kind als zelfstandig burger ontkend, ook betekent dit dat de armoedeval in het bijzonder en de inkomensafhankelijkheid in het algemeen voor veel mensen toeneemt: nog een toeslag erbij, terwijl de huidige toeslagregelingen lagere inkomens al ‘terroriseren’ met papieren waar ze niets van begrijpen.

Werken aan cohesie Naast de kinderbijslag is er nu ook de toeslag kindgebonden budget (KGB) en de kinder¬opvang¬toeslag (KOT). Aan de logica van de kinderbijslag doet dit niets af; deze is immers niet kostendekkend. Dat er een KGB is, geeft aan dat de lagere inkomens te laag zijn voor men¬sen met kinderen. En de KOT betreft de kosten van werkende ouders, niet van het kind zelf. Het zou dan ook meer dan onverstandig zijn om daaraan een samenbindende, diepgewortelde en elegante (efficiënte) regeling als de kinder-bijslag op te offeren. Veel beter kun je met verwijzing naar kinderbijslag en AOW met des te meer recht en reden zeggen dat (in barre tijden) hogere inkomens in het algemeen meer moeten bijdragen: ze horen erbij, for better and for worse. Dat is cohesie. Er is intussen alles voor te zeggen om de premie kinder¬bij¬slag (AKW) weer herkenbaar te maken in de belasting¬heffing. Want beleid moet je communiceren.