Waarom houdt Timmermans Netanyahu uit de wind?

Volgens Frans Timmermans is alleen Hamas het ultieme kwaad terwijl Netanyahu hooguit de plank mis slaat. Daarmee gooit Timmermans zijn geloofwaardigheid als politiek leider van GroenLinks-PvdA te grabbel.  

"We mogen onze ogen niet sluiten voor de afschuwelijke situatie waarin mensen in Gaza zich bevinden. De onschuldige Palestijnen en de gegijzelden zijn het slachtoffer van Hamas die niets geeft om mensenlevens en Netanyahu die alleen aan zijn politieke carrière denkt. Het is de hoogste tijd dat de vele onschuldige slachtoffers in dit vreselijke conflict weer op één komen te staan en dat het kabinet daarvoor in actie komt."

Dit schrijft GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans deze week op X. Een analyse die op veel manieren tekort schiet, zo stelt oud-diplomaat Berber van der Woude. Ze onderbouwt dit haarscherp in een bijdrage op LinkedIn en schrijft over Timmermans’ statement: “De door de VS en Europa tot op de tanden toe bewapende Israëlische slachting van de Palestijnen, die al bijna een jaar duurt, wordt platgeslagen tot een strijd tussen Hamas en Netanyahu.”

Timmermans zegt heel helder – zo stelt Van der Woude – dat Hamas niets om mensenlevens geeft en weigert diezelfde barbaarsheid toe te schrijven aan Netanyahu of het Israëlische leger.

Dit is heel raak geanalyseerd en valt mij ook al langere tijd op. Al tientallen jaren vermoordt Israël 50 (!) keer meer mensen dan het Palestijnse gewapende verzet doet. Maar een cultuur van de dood? Nee, dat etiket is voor Timmermans en zijn vertrouwelingen voorbehouden aan Palestijnen, terwijl Israël tienduizenden mensen dood bombardeert en doorgaat met een etnische zuivering op de Westelijke Jordaanoever en de hel in Gaza laat voortbestaan. Hoe dubbelhartig kun je zijn?

“Zwijgen wanneer het ultieme internationale misdrijf zich zo flagrant afspeelt, betekent de internationale rechtsorde bij het vuil zetten. En de poorten open zetten voor de genocides van de toekomst,” schrijft Van der Woude daarom terecht. Het is een diep schrijnende waarheid en het bepaalt ook wat VN-chef António Guterres eind 2023 zo treffend zei: “Gaza is niet alleen een humanitaire crisis, maar een crisis van de humaniteit.” Timmermans draagt daar al dan niet bewust aan bij.

GroenLinkser Iman Abrontan maakt zich ook boos: “Er gaan op dit moment veel reacties en mediaberichten over een position paper rond die een aantal GroenLinks-PvdA-leden voor intern gebruik hebben opgesteld. Veel van deze reacties zijn onjuist en bevatten veel leugens.”

Hij doelt onder meer op de uitspraak van Kati Piri tegenover RTL dat kritische leden van GroenLinks-PvdA het “bestaansrecht van Israël ontkennen”. Maar zowel het woord 'bestaansrecht' als het woord 'ontkennen' hebben de opstellers van het stuk nooit gebruikt, zo schrijft Abrontan terecht. Het stuk is hier na te lezen.

Frans Timmermans spreekt zich net als Piri uit tegen de briefschrijvers. Maar hij ontkent in een bericht op RTL.nl dat de kwestie een splijtzwam is in de partij. "Welnee joh." En hij vervolgt: "Er is een klein aantal mensen in de partij die dat vindt. Wij zijn een ledenpartij. De leden van GroenLinks-PvdA hebben in geweldige meerderheid uitgesproken dat Israël bestaansrecht heeft en Hamas een terroristische organisatie is."

Maar wordt het bestaansrecht van Israël door kritische partijleden betwist? Dat blijkt nergens expliciet. En iedereen weet dat Hamas als volksbeweging en politieke beweging,  een terroristische vleugel heeft. De briefschrijvers zeggen dus echt geen gekke dingen. Probleem is naar mijn idee vooral dat Timmermans het beest niet in de bek durft te kijken.

De grootste terrorist in deze genocidale oorlog draagt een blauwe stropdas en schudt handen met leiders van westerse landen. Echt waar? Ja, het Israëlische leger brengt structureel factor 50 méér mensen om het leven dan Hamas. Maar dát hardop zeggen durft Timmermans niet. En Piri, die aanvankelijk Timmermans aardig bij de les wist te houden, doet dat ook niet. Maar wie ziet hoe barbaars Israël acteert, moet begrijpen dat wanneer Netanyahu een plek aan de onderhandelingstafel verdient, Hamas ook aan die tafel hoort te zitten. Als medepartijleden dát beweren, zijn zij geen vreemd uitschot, maar maken zij een heldere analyse.

Ook ikzelf hoor bij de ondertekenaars van het position paper. In essentie sta ik erachter. Neem bijvoorbeeld het pleidooi voor de Nederlandse erkenning van Palestina, in navolging van 145 landen over de gehele wereld, voornamelijk in Azië, Afrika en Zuid-Amerika, maar ook door verscheidene Europese landen, zoals IJsland (2011), Zweden (2014), Ierland, Noorwegen, Spanje en Slovenië (2024). Nederland mag niet achterblijven. Zonder gerechtigheid komt er geen duurzame vrede.

Wel vraag ik me bij nader inzien af of deze zinsnede vanuit tactisch oogpunt handig is: “GroenLinks-PvdA gaat erkennen dat sterk verzet in Nederland tegen het zionisme nodig is om de rechten van Palestijnen te beschermen en na te leven, en vrede in de regio te bewerkstelligen. Zionisme is in tegenspraak met de kernwaarden van onze partij en tast daarmee de geloofwaardigheid van onze partij aan.”

Helemaal onderaan wordt vervolgens een definitie van zionisme gegeven: “Het etno-nationalistisch ideaal waarbij Israël alleen voorbestemd zou zijn voor Joodse mensen, ten koste van de rechten van de indigene Palestijnse bevolking.”

Is dat een verkeerde definitie? Nee, beslist niet. Het zionisme heeft zich begin twintigste eeuw al snel ontwikkeld in de richting van deze definitie, met alle ellende van dien. Rationeel en historisch klopt het. Maar zou Israël ooit zijn gesticht zonder zionisme? En heeft Israël – het land dat in de beleving van velen een veilige plek voor joden was en misschien nog is – zonder het zionisme nog wel bestaansrecht? Misschien zit vooral hier dan toch de angel?

De weerbarstigheid zit er juist in dat we de geschiedenis niet kunnen terugdraaien en dat veel joden, ook in Nederland, zijn opgegroeid met dat heel ándere verhaal over zionisme. Dat verhaal mag én moet wat mij betreft van alle kanten worden bekritiseerd want het is eenzijdig en gedateerd. Maar dat verhaal zit tegelijk nog wel diep verankerd in mensen, vaak gekoppeld aan de vanuit vorige generaties meegegeven gedachte over een veilige plek in een uiterst onveilige wereld.

Dit alles vraagt om reflectie en dialoog, en dat moet én kan alleen eerlijk gebeuren met in achtneming van alle feiten over wat vroeger én vandaag aan verschrikkelijks is gebeurd, en nog altijd gebeurt, in Palestina en Israël.

Deze nuancering hebben we nodig. Maar dit lijkt me geen reden dat de partijtop van GroenLinks-PvdA premier Netanyahu voortdurend uit de wind houdt en hooguit over hem zegt dat hij “alleen aan zijn politieke carrière denkt”. Alsof hij hooguit een opportunist zou zijn en niet doelbewust bezig is met een strategie om een compleet volk, de Palestijnen, te elimineren. Alsof hij geen oorlogsmisdadiger is. Alsof hij geen bloed aan zijn handen zou hebben.

Ik snap enige tactische behoedzaamheid rond het begrip zionisme. En laat dit ook een les zijn voor wie terecht (!) opkomt voor de Palestijnen. Maar ik breek mijn hoofd tegelijk over de vraag waarom de partijtop van GroenLinks-PvdA in publieke uitingen Netanyahu voortdurend uit de wind houdt en uitsluitend Hamas als het ultieme kwaad bestempelt. Doet Timmermans dat vanuit een gebrek aan kennis? Vanuit eenzijdige loyaliteiten? Vanuit een ongezond stuk conservatisme? Of vooral vanuit politiek lijfsbehoud en publicitair opportunisme, waarbij mensenrechten en het volkerenrecht op een voor hem veilige tweede plek staan?

Als dat zo is, ben ik mijn geloof in GroenLinks-PvdA hard aan het verliezen. Ik wacht en hoop daarom op krachtiger en principiëler politiek leiderschap. Want als links niet langer voor gerechtigheid en gelijkwaardigheid staat, wie dan nog wel?